HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ (HASUDER)
YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) HABER POSTASI
(01.09.2020) 

• 30 Ağustos’ta sona eren haftada önceki haftaya göre vaka sayısında %1 artış ve ölüm sayısında %3 azalma ile (17-23 Ağustos) 1.8 milyondan fazla yeni COVID-19 vakası ve 38 000 yeni ölüm bildirildi.
• Tayland, COVID-19’dan sonra sağlık sistemini daha iyi şekilde yapılandırmak İçin “Yeni Normal” sağlık sistemini başlattı. “Pattani modeli” olarak da adlandırılan bu “yeni normal” tıbbi hizmet modelinde, farklı hastalıkları olan hastalar doğrudan tıbbi bakım ihtiyacına ve COVID-19 enfeksiyonu riskine göre yeşil, kırmızı ve sarı olmak üzere üç ‘trafik ışığı’ grubunda sınıflandırılmaktadır (11.08.2020). Kaynak
• Endonezya, COVID-19 yanıtı için Eylem İçi İnceleme (IAR) gerçekleştirmektedir. IAR, COVID-19 salgınına daha iyi yanıt vermek için öğrenme ve iyileştirme yolunda boşlukları ve fırsatları belirlemede değerli bir mekanizmadır (25.08.2020). Kaynak
• DSÖ EPI-WIN Bilgi Teknolojileri Yönetim Ekibi, infodemik konularda ilgili yüksek kaliteli bilimsel bilginin yayılması için çeşitli bilimsel dergiler ile işbirliği başlattı (18.08.2020). Kaynak

Teknik Rehberlik ve En Son Yayınlar: 

• Konaklama sektöründe COVID-19 yönetimi için operasyonel hususlar (25.08.2020).
• Sorular-Cevaplar: Otellerde ve COVID-19’da çalışmak (26.08.2020).
• Sorular-Cevaplar: Otellerde ve konaklama işletmelerinde ve COVID-19’da kalmak (26.08.2020).
• COVID-19 Temel Sarf Malzemeleri Tahmin Aracı (26.08.2020).
• COVID-19 Temel Sarf Malzemeleri Tahmin Aracı için kullanılan yapı, metodoloji ve varsayımlara genel bakış (25.08.2020).
• COVID-19 Temel Sarf Malzemeleri Tahmin Aracı, Sık Sorulan Sorular (SSS) (25.08.2020).
• Kargo ve balıkçı gemilerinde COVID-19’a yanıtta halk sağlığı önlemlerinin teşvik edilmesi (25.08.2020).
• DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros, Afrika’daki vahşi poliovirüsün ve Togo’daki uyku hastalığının ortadan kaldırılması önemli başarılarının altını çizdi. Dr. Tedros, “Küresel olarak COVID-19 salgını sona erdirmek için, çocuk felci ve uyku hastalığına son vermeye yardımcı olan aynı dayanışma ve ortaklık ruhuna ihtiyacımız var” dedi (27.08.2020).
• COVID-19 salgınının ülkelerdeki 25 temel sağlık hizmeti üzerindeki etkisini değerlendirmek için yapılan DSÖ anketinin sonuçlarına göre neredeyse tüm ülkelerde temel sağlık hizmetlerinde ve yüksek gelirli ülkelere göre daha düşük gelirli ülkelerde aksamaların olduğu gösterildi (27.08.2020).

DSÖ bölgelerinde öne çıkan gelişmeler:

• Afrika Bölgesi (AFRO): 
  • Malavi’de laboratuvarlar, ülkenin 11 bölgesinde bulunan test cihazları ile PCR testi yapıyor. Malawi, günde 3000’den fazla numuneyi test etme potansiyeline sahip 62 platformlu, merkezi olmayan bir test laboratuvarı ağına sahiptir. Etiyopya’da laboratuvar kapasitelerinin zorlandığı bildirildi. Ayrıca, özellikle PCR testi için Moritanya’da test kapasitesi eksikliği raporlandı. Mali ise bölgesel düzeyde sınırlı laboratuvar test kapasitesine sahiptir.
  • Nijer’de Sağlık Bakanlığı’nın tüm lojistik uygulamaları seferber edildi; beş tecrit bölgesi talep edildi ve Niamey’de bir karantina ve tedavi merkezi kuruldu. 
  • Uganda’daki kişisel koruyucu ekipman (KKE) stoklarının tükenmesi riski, KKE taleplerine öncelik verilmesi ile hafifletildi ve ülke bu malzemelerin alındığını doğruladı. Oksijen konsantratörleri Etiyopya, Nijerya, Güney Sudan, Tanzanya, Gana, Zimbabve, Lesotho, Sierra Leone ve Gine Bissau’ya teslim edilmektedir.

• Amerika Bölgesi (AMRO): 
  • PAHO, COVID-19 salgınından Kaynaklanan tecrübelerin ve zorlukların paylaşımını kolaylaştırmak için Amerika’nın ulusal düzenleyici otoriteleri ile 12. güncelleme toplantısını gerçekleştirdi. 
  • PAHO, COVID-19 yanıtının başlangıcından bu rapor tarihine kadar yaklaşık 6,2 milyon primer, prob ve/veya PCR kiti sağlamıştır. PAHO hafta boyunca Dominika, Grenada, Honduras, Paraguay, Peru, Turks ve Caicos’a tanı ilgili sorun giderme oturumları ve takip çağrıları sağladı.

• Doğu Akdeniz Bölgesi (EMRO): 
  • ‘Küresel Hızlandırılmış Eylem’ ile uyumlu olarak ulusal adölesan sağlığı stratejilerini ve planlarını yönlendirmek için Afganistan, İran, Irak, işgal altındaki Filistin Toprakları ve Suriye için web seminerleri düzenlendi. COVID-19 ve göç ile ilgili beşinci bölgesel toplantı yapıldı. 
  • ‘COVID-19 ve göç’ ile ilgili beşinci bölgesel toplantı yapıldı.
  • Ruh sağlığı ve psikososyal destek platformu, ön saflarda çalışanlar için yeni bir modül eklenerek güncellendi.
  • Pakistan’ın Punjab Eyaletinde IPC (enfeksiyon önleme ve kontrolü) uygulayıcılarını eğitmek için 35 katılımcının katıldığı beş günlük bir eğitmen eğitimi düzenlendi. IPC’nin ulusal ve il düzeyinde iyileştirilmesini desteklemek için üç hafta süreyle bir IPC danışmanı görevlendirildi.
  • Sudan ve Suriye, test kapasitelerini artırma ve  testlere zamanında erişim sağlamak için ulusal laboratuvar ağlarının güçlendirilmesi konularında desteklendi.
  • COVID-19 Laboratuvar Uygulama Topluluğu’nun dokuzuncu webinarında, COVID-19 sürveyansı için İnfluenza sürveyans sisteminin kullanımına odaklanıldı.

• Avrupa Bölgesi (EURO)
  • Bölge Ofisi, alt ulusal düzeyde verilerin görselleştirilmesi için COVID-19 durum kontrol panelini güncelledi.
  • 10 farklı ülkeden katılımcılarla DSÖ/UNICEF ortaklığıyla Türkmenistan’ın ev sahipliğinde düzenlenen uluslararası COVID-19 bağlamında Uluslararası Pediatri Sanal Konferansı’nda çocuk ve ergen sağlığı alanındaki uzmanlar, COVID-19 sırasında çocuklara yeterli sağlık bakımı sağlamaya yönelik küresel, bölgesel ve ülke deneyimlerini tartıştı (20.08.2020).
  • HIV (AIDS) tanısı, tedavisi ve bakımı konusunda DSÖ tavsiyelerinin verildiği, bu hizmetlerin sürdürülmesine yönelik bir web semineri düzenlemek için DSÖ Ukrayna Ülke Ofisi ile Ukrayna Halk Sağlığı Merkezi işbirliği yaptı (20.08.2020).

• Güney Doğu Asya Bölgesi (SEARO): 
  • Phuntsholing’deki bir COVID-19 salgınının ardından, DSÖ tarafından desteklenen Sağlık Bakanlığı, bir acil servis ve influenza kliniği de dahil olmak üzere kilit noktalara beş el yıkama istasyonu kurdu. Uzun vadede bu tür tesislerin davranış değişikliklerini getirmesi, bulaşıcı ve su Kaynaklı hastalıkları azaltması beklenmektedir. Sağlık Bakanlığı, Butan’daki tüm hastanelere ve temel sağlık birimlerine benzer tesisler kurmayı planlamaktadır.

• Batı Pasifik Bölgesi (WPRO): 
  • DSÖ Batı Pasifik Bölgesi’nde 195 DSÖ işbirliği merkezlerini temsil eden 240’ın üzerinde katılımcı, COVID-19 sırasında bu merkezlerin çalışmalarını tartışmak için bir araya geldi. Avustralya, Çin, Japon ve Kore ulusal işbirliği merkezlerinden temsilciler sunumlar yaptı (25.08.2020).
  • Bölge Ofisi, ‘COVID-19 sağlık hizmeti çalışanı vakalarının araştırılması: Eylem için çıkarımlar‘ adlı yeni rehberde sağlık çalışanlarının sağlık kurumları haricinde ev veya toplum içinde SARS-CoV-2 ile enfekte olma riskleri üzerinde durdu (21.08.2020).
  • WPRO, “Temel Psikososyal Beceriler: Pasifik Adası Ülkeleri için İlk Müdahale Edenler İçin Bir Kılavuz” başlıklı bir paketi uyarlamak, bu kılavuzun uygulanmasını desteklemek için çevrimiçi bir eğitim paketi geliştirmek için DSÖ İşbirliği Merkezi Sidney Teknoloji Üniversitesi ile ortak çalışmaya devam etmektedir.
  • Fiji’den konuk konuşmacı Toufiq Ali ile “IPC programlarının izlenmesi, değerlendirilmesi ve geri bildirimi” başlıklı 18. bölgesel IPC ağı webinarı gerçekleştirildi (19.08.2020).

• Ülkelere yönelik seyahat önerileri yayımlandı (31.08.2020).
• Temaslı takibi hakkındaki öneriler yayımlandı (31.08.2020).
• Hızlı Antijen Testi Hakkında Ara Rehber yayımlandı (29.08.2020).
• COVID-19 için sağlık hizmeti dışı çalışma sahası değerlendirmelerine öncelik verilmesi hakkında öneriler yayımlandı (28.08.2020).
• Diş Merkezleri İçin Rehber yayımlandı (28.08.2020).
• COVID-19 İlişkili Hastaneye Yatışlar Surevyenas Ağı (COVID-NET) hakkında bilgiler yayımlandı (28.08.2020).
• Hafiften Ciddiye Astımlı İnsanların bilmesi gerekenler yayımlandı (27.08.2020).
• ABD Dışı Sağlık Hizmetlerinde, Şüpheli veya Kesin COVID-19’a Maruz Kalan ya da Olan Sağlık Çalışanlarının Halk Sağlığı Yönetimine İlişkin Ara Operasyonel Hususlar yayımlandı (27.08.2020).
• Antijen Testlerinin Bakım Evlerinde Kullanımına İlişkin Hususlar yayımlandı (27.08.2020).
• COVID-19 için Temas İzleme Kılavuzu yayımlandı (27.08.2020).
• COVID-19 Pandemisine Yanıt Verecek Bir Temas İzleme Programını Uyarlamak İçin Operasyonel Hususlar yayımlandı (26.08.2020).
• Temas Araştırması Hakkında Sık Sorulan Sorular yayımlandı (26.08.2020).
• Gebelikte COVID-19’ un Etkisine Yönelik Araştırmalar yayımlandı (26.08.2020).
• Kamu Hizmetleri Çalışanlarının COVID-19 Hakkında Bilmesi Gerekenler yayımlandı (26.08.2020).
• Güzellik Salonu ve Berber Çalışanlarının COVID-19 Hakkında Bilmesi Gerekenler yayımlandı (26.08.2020).

• ECDC tarafından, süregelen halk sağlığı tehditleri hakkında haftalık bir bülten olan  “Bulaşıcı Hastalık Tehditleri Raporu, 23 – 29 Ağustos 2020, 35. Hafta” yayımlandı. Raporda COVID-19’un yanı sıra diğer bulaşıcı hastalıklar ile ilgili güncellemeler yer aldı (28.08.2020). Kaynak

• FDA, SARS-CoV-2 testlerinin geliştirilmesini teşvik etmek için, mevcut Kaynaklara genel bir bakış sağlayan yeni bir web sayfası yayımladı. (24.08.2020)
• FDA, “El Temizleyiciniz FDA’nın Kullanmamanız Gereken Ürünler Listesinde mi?” başlıklı yeni bir tüketici güncellemesi yayınladı. FDA , bazı el dezenfektanlarının toksik bileşenler taşıdığını ortaya çıkardı. Söz konusu tüketici güncellemesi, ürününüzün listede olup olmadığını öğrenmenizi sağlıyor. El dezenfektanı satın almadan veya evinizdeki el dezenfektanını kullanmadan önce, FDA, listenin nasıl kullanılacağına ilişkin açıklama da dahil olmak üzere www.fda.gov/handsanitizerlist adresindeki kullanmaması gerekenler listesini kontrol etmenizi öneriyor. Ajans, yeni test sonuçları yayımlandıkça listeyi düzenli olarak güncelleyecek. (25.08.2020)
• FDA, albuterol sülfat inhalasyon aerosolü 90 mcg için yapılmış bir ilaç başvurusunu onayladı. (25.08.2020)
• FDA, Komiser Yardımcısı Anand Shah ve FDA İlaç Değerlendirme ve Araştırma Merkezi’nde  yardımcı direktör olan Valerie Jensen’in yer aldığı, ilaç kıtlığı ve COVID-19 salgınının nasıl olduğunu tartışan yeni bir “FDA Insight” podcastı yayınladı. (26.08.2020)
• FDA, yiyecek veya içecek olarak görünen ve yutulması halinde ciddi yaralanma veya ölüm riskine sokabilecek kaplarda paketlenen alkol bazlı el dezenfektanları konusunda tüketicileri uyarıyor. Ajans, bazı el dezenfektanlarının bira kutuları, çocuklar için yiyecek poşetleri, su şişeleri, meyve suyu şişeleri ve votka şişelerinde paketlendiğini keşfetti. Ek olarak, çikolata veya ahududu gibi gıda aromaları içeren el dezenfektanları buldu. Üreticiler, tüketiciler tarafından olası istenmeyen kullanımları azaltmak için el dezenfektanlarını yiyecek veya içecek paketlerinde paketlemekten ve pazarlamaktan kaçınmalıdır. (27.08.2020)
• FDA, Abbott Diagnostics Scarborough, Inc.’e BinaxNOW COVID-19 Ag Card antijen testi için  kullanım yetkisi (EUA) verdi. Bu, bir sağlık uzmanının analizör olmadan gerçekleştirebileceği ilk COVID-19 tanı testidir, yani test sonuçları doğrudan test kartından okunabilir. Bu hızlı COVID-19 antijen testi, virüsün üzerinde veya içinde bulunan protein parçacıklarını tespit ediyor. Test, burun boşluğundan numune toplamak için pamuklu çubuklar kullanılarak, semptom başlangıcından sonraki ilk yedi gün içinde sağlık uzmanları tarafından COVID-19 şüphesi olan kişilerde kullanılmak üzere yetkilendirilmiştir. Test, Klinik Laboratuvar İyileştirme Değişiklikleri (CLIA) Feragat Sertifikası altında çalışan doktor muayenehanesi, acil servis odası veya bazı okullar gibi bakım noktası olan ortamlar için kullanılabilir. (27.08.2020)
• FDA, yoğun bakım ortamında tedavi sırasında başlangıçta entübe edilmiş ve mekanik olarak ventile edilen hastaların sedasyonu için endike olan % 0.9 sodyum klorür enjeksiyonunda deksmedetomidin hidroklorür için onay verdi.  (28.08.2020)

• Haftanın konuları bölümünde Prof. Dr. Dilek Aslan bu hafta 30.08.2020 tarihinde “Sağlık Çalışanlarının Sağlığı” konulu içeriği paylaştı.
• HASUDER olarak üyesi olduğumuz Türk Tabipleri Birliği Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu ve Uzmanlık Dernekleri tarafından hazırlanan “Salgın Ağırlaşıyor. Tükeniyoruz! Sağlık Çalışanlarının Sağlığı Toplumun Sağlığının Garantisidir” adlı bildiriye imza attık (Bildiriyi okumak için)

Birleşik Krallık’ta COVID-19 pandemisinin tanıdaki gecikmeler nedeniyle kanser ölümleri üzerindeki etkisi: ulusal, toplum tabanlı bir modelleme çalışması

COVID-19 salgınına yanıt olarak Mart 2020’de Birleşik Krallık’ta ulusal bir kilitlenme başlatıldığından beri, kanser taramaları askıya alınmış, kanser tanı girişimleri yalnızca acil semptomatik vakalara yapılmaya başlanmıştır. Bu duruma bağlı olarak tanıda meydana gelen gecikmelerin dört tümör tipinde kanser sağkalım sonuçları üzerindeki etkisini tahmin etmek amacıyla yürütülen bu çalışmada 15-84 yaş arası hastalar için İngiliz Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) kanser kayıtları ve hastane verileri kullanılmıştır. 1 Ocak 2010 ile 31 Aralık 2010 arasında meme, kolorektal ve özofagus kanseri tanısı alan hastaların 31 Aralık 2014’e kadar takip verileri ile 1 Ocak 2012 ile 31 Aralık 2012 tarihleri ​​arasında akciğer kanseri tanısı alan hastaların 31 Aralık 2015’e kadar takip verileri değerlendirilmiştir. 16 Mart 2020’de fiziksel mesafe önlemlerinin başlaması sonucu meydana gelen tanı gecikmelerinin etkisini tahmin etmek için bir model oluşturulmuştur (routes-to diagnosis framework). Ayrıca kansere atfedilebilecek ek ölümler (additional deaths) ve pandemi öncesi verilere kıyasla erken ölümlere bağlı kaybedilmiş yıllar (YLL-years life lost) hesaplanmıştır. Toplam 583 meme kanseri, 24.975 kolorektal kanser, 6744 özofagus kanseri ve 29.305 akciğer kanseri için veri toplanmıştır. Üç farklı senaryoda, pandemi öncesi rakamlarla karşılaştırıldığında, tanıdan sonraki 5 yıla kadar ölümlerin sayısında beklenen artışın meme kanseri için %7,9-9,6; kolorektal kanser için % 15,3-16,6; akciğer kanseri için %4,8-%5,3; ve özofagus kanseri için %5,8-6,0 olacağı; bu dört tümör tipi için, bu verilerin 5 yıl içinde 3291-3621 ek ölüme karşılık geleceği, toplam ek YLL’lerin 59.204–63.229 yıl olacağı tahmin edilmiştir. COVID-19 pandemisinin kanserli hastalar üzerindeki beklenen etkisini azaltmak için rutin taramalara ilişkin acil politika müdahaleleri geliştirilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Maringe C, et al. The impact of the COVID-19 pandemic on cancer deaths due to delays in diagnosis in England, UK: a national, population-based, modelling study. The Lancet Oncology 2020. https://doi.org/10.1016/S1470-2045(20)30388-0