HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ (HASUDER) 

YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) HABER POSTASI (04.04.2020)

Kesin Olgu: Türkiye (20921) Dünya (972.640) Ölüm: Türkiye (425), Dünya (50.325)

DSÖ Risk Değerlendirmesi: Küresel seviye – Çok Yüksek

Günün HASUDER Önerisi 

Dünyadan Haberler

DSÖ Durum Raporu-74  (WHO Situation Report-74)

• Son 24 saat içinde bir yeni ülke / bölge / yöre COVID-19 vakaları bildirmiştir: Malavi.
• Yaşlıları desteklemek ve korumak herkesin işidir: Tüm yaş grupları COVID-19’a yakalanma riski altında olmasına rağmen, yaşlılar ciddi hastalık geliştirme riskiyle karşı karşıyadır. DSÖ Europehere Bölge Direktörü Dr. Hans Henri P. Kluge’nın açıklaması Burada
• Güneydoğu Asya Bölgesi’nde vakalar tırmanmaya başladığı için Bölge Direktörü Dr. Poonam Khetrapal Singh, Bölge Sağlık Bakanları ile daha güçlü bir toplumsal yaklaşım çağrısında bulunan sanal bir toplantı yaptı. Burada
• Pan Amerikan Sağlık Örgütü (PAHO) Latin Amerika ve Karayip ülkelerine yardım etmek üzere öncelikli halk sağlığı önlemlerine yönelik fonlar için dün bir çağrıda bulundu. Fonlar PAHO’nun COVID-19 Müdahale Stratejisini uygulamak için kullanılacak. Burada
• Limanlar, havaalanları ve kara geçişleri dikkatli bir izleme gerektirir. DSÖ, hasta yolcuların yönetimi ve gemilerde COVID-19 vaka veya salgınlarının yönetimi için rehberlik sağlamak üzere iki çevrimiçi interaktif kurs hazırladı.  Burada

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)

• DSÖ’nün dün yaptığı basın açıklamasında Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, ülkelerin odaklanacağı 3 temel alan olduğunu belirtti: (03.04.2020) Kaynak
  1. Tüm ülkeleri vaka bulma, test yapma, temaslı izleme, veri toplama, iletişim ve bilgilendirme kampanyaları da dahil olmak üzere temel halk sağlığı önlemlerinin tamamen finanse edilmesini sağlamaya çağırıyoruz.
  2. Ülkeleri ve ortakları da sağlık sistemlerinin temellerini güçlendirmeye çağırıyoruz. Bunun anlamı, sağlık çalışanlarına maaşlarının ödenmesi gerektiği ve sağlık kuruluşlarının temel tıbbi malzeme satın almaları için güvenilir bir fon sağlaması gerektiğidir.
  3. Tüm ülkeleri, tedavinin önündeki mali engelleri kaldırmaya çağırıyoruz. İnsanlar karşılayamadıkları için tedaviyi geciktirir veya vazgeçerse, sadece kendilerine zarar vermekle kalmazlar, COVID-19 salgınını kontrol altına almayı zorlaştırır ve toplumu riske atmış olurlar.

• ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Centers for Disease Control and Prevention, CDC)
  • “COVID-19 için Kişilerden Klinik Örnek Alma ve Test Etme Kılavuzu” güncellendi (02.04.2020). Kaynak
    • SARS-CoV-2 testi için esas olarak nazofaringeal numune tercih edilir. Nazofaringeal sürüntü alınmasının mümkün olmadığında, aşağıdakiler kabul edilebilir alternatiflerdir:
      • Bir sağlık uzmanı tarafından toplanan bir orofaringeal örnek
      • Bir sağlık uzmanı tarafından veya kendi kendine alınan orta burun konkası örneği
      • Bir sağlık uzmanı tarafından veya kendi kendine ön burun deliğinden alınan örnek
  • “N95 Maske Kaynaklarını En Uygun Şekilde Kullanmak için Stratejiler” yayınlandı (02.04.2020). Kaynak
  • “Kesin/Olası COVID-19 Tanısı Olup Ölen Kişilerden Postmortem Örneklerin Toplanması ve Kabul Edilmesi Rehberi” yayınlandı (03.04.2020). Kaynak
  • COVID-19 hakkındaki söylentilerin yayılmasını durdurmaya yardımcı olacak bazı öneriler sunuldu:
    • Hastalığın, ırkları veya etnik kökenleri ne olursa olsun herkesi etkileyebileceğine 
    • Karantinayı tamamlayan veya izolasyondan serbest bırakılan birinin, diğer insanlar için enfeksiyon riski oluşturmadığına vurgu yapıldı (03.04.2020). Kaynak
  • Suyla bulaş hakkında sıkça sorulan sorulara yanıtlar yayınlandı (03.04.2020): Kaynak
    • COVID-19’a neden olan virüs içme suyunda tespit edilmemiştir.
    • COVID-19’a neden olan virüs, COVID-19 tanısı alan bazı hastaların dışkısında tespit edilmiştir ancak bulaşıcı olup olmadığı bilinmemektedir.
  • Evcil hayvanların COVID-19’u yayabileceğine dair şu an için kanıt bulunmadığı belirtildi (03.04.2020). Kaynak
  • Virüsün yayılmasını yavaşlatmak ve bulaşı azaltmak için basit kumaşlardan yapılan “yüzü örten maskelerin” kullanılmasının tavsiye edildiği, evde düşük maliyetli malzemelerden yapılmış “yüzü örten maskeler”in halk sağlığı önlemi olarak kullanılabileceği belirtildi (03.04.2020) Kaynak

Türkiye’den Haberler

Cumhurbaşkanlığı

•  Sayın Cumhurbaşkanı yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında (03.04.2020);
  • Maske, test kiti, temizlik malzemeleri başta olmak üzere salgınla mücadele için gereken temel araçları kendimizin üretiyor olmasının bizi mutlak dışa bağımlılıktan kurtardığını,
  • Sayıca az da olsa sosyal izolasyon, sosyal mesafe, temizlik gibi temel kurallara uymayanların bulunduğunu, bunun için gönüllü olarak uygulanması gereken kuralları aşamalı bir şekilde zorunlu hale dönüştürmeleri gerekebildiğini söyledi.
  • Salgınla mücadele kapsamında 03.04.2020 günü saat 24:00 itibariyle yeni önlemler alacaklarını açıkladı:
    • Ülkemizin 30 büyük şehri ile akciğer rahatsızlıklarının sık görüldüğü Zonguldak ilimiz, belirli istisnalar haricinde araç giriş-çıkışına kapatılacaktır. Bu şehirlere gıda, ilaç ve temizlik malzemesi gibi zorunlu ihtiyaç malzemeleri nakli ile İçişleri Bakanlığı genelgesinde belirtilen sektörlerin lojistik araçları dışında giriş-çıkış yapılamayacaktır. Ülke içinde yük ve izinli yolcu taşımacılığı yapanlar ile uluslararası yük taşımacılığı yapan araçların bu şehirlerden transit geçişleri ise devam edecek.
    • İl pandemi ve il hıfzıssıhha kurulları kendi şehirlerinin ihtiyaçlarına göre bu tedbirleri daha da genişletebilecektir.
    • 30 büyük şehrimiz ile Zonguldak’taki araç giriş-çıkışı yasağı ilk etapta 15 gün süreyle uygulanacak, gerekirse süre daha da uzatılacaktır.
    • Daha önce 65 yaş üzerine uygulanan sokağa çıkma kısıtlaması 20 yaş altı için de uygulanacak. 1 Ocak 2000 ve üstü tarihli doğumlular da tıpkı 65 yaş üstü gibi sokağa çıkamayacaktır.
    • Amacımız, vatandaşlarımızın sadece çalışmak veya temel ihtiyaç malzemelerini temin etmek için sokağa çıkmasını temin etmek, bunun dışında herkesin evinde kalmasını sağlamaktır.
    • Dışarıya çıkmak zorunda kalan vatandaşlar için de pazar yerleri ve marketler gibi insanların toplu şekilde bulunduğu tüm alanlarda herkesin maske takması zorunlu olacaktır. İnsanların toplu olarak çalışmaya devam ettiği iş yerlerinde de benzer tedbirler alınacaktır.
    • Sokaklar dahil tüm kamuya açık mekanlarda kalabalık oluşturacak şekilde asla bir arada bulunulamayacak, sosyal mesafeye en az 3 adım olarak mutlaka riayet edilecektir. İkazlara uymayarak aksi yönde davranışlar sergilemekte ısrar edenlere gereken idari ve adli cezalar tereddütsüz şekilde uygulanacaktır.
  • Sağlık çalışanlarına teşekkür ettiğini, milletimizin doktorundan hemşiresine, teknisyeninden temizlik görevlisine kadar tüm sağlık çalışanlarının gösterdiği fedakârlığı asla unutmayacağını belirtti.
  • Covid-19  nedeniyle hayatını kaybeden Profesör Doktor Cemil Taşçıoğlu Hocamızın adını Okmeydanı Eğitim Araştırma Hastanemize vereceklerini ve hastanenin Profesör Doktor Cemil Taşçıoğlu Şehir Hastanesi olarak anılacağını açıkladı. Kaynak

T.C. Sağlık Bakanlığı (SB)

• Sn Bakan yaptığı basın toplantısında (03.04.2020);
  • Hayatını kaybeden kişilerin %79,5’inin, yoğun bakımda olanların yaklaşık %75’inin 60 yaşın üzerinde olduğunu,
  • Hayatını kaybedenlerin %68,8’inin, yoğun bakımda olanların %63,3’ünün hipertansiyon hastası olduğunu,
  • Yoğun bakımdaki hastaların %74,4’ünde en az bir komorbid durumu olduğunu belirtti. Kaynak
  • Dağılıma göre İstanbul’da 12 bin 231 vakamız, İzmir’de bin 105 vakamız, Ankara’da 860, Konya’da 601, Kocaeli’de 500 vakamız olduğunu söylemek istiyorum. Nüfusa göre en riskli illerimiz değerlendirildiğinde İstanbul, İzmir, Ankara, Konya ve Kocaeli’yi ilk 5 il olarak sıralamak mümkün dedi. 
  • İstanbul’da yapılan çalışmalarda bir vakanın sanıldığı gibi 2,6 kişiye değil, 16 kişiye bulaştırdığını hesapladık dedi. Kaynak

T.C. İçişleri Bakanlığı 

• Bakanlık, vatandaşların üzerindeki sosyo-ekonomik yükü hafifletmek için Ekonomik İstikrar Kalkanı Paketi Destek Programı adı altında bir tedbir paketinin yürürlüğe girdiğini, bu destek kapsamında ilk etapta 2.111.000 haneye 1.000 TL ödeme yapılacağını duyurdu (02.04.2020). Kaynak
• Sokağa çıkma kısıtlaması bulunan 65 yaş üstü ya da kronik rahatsızlığı olan işitme ve konuşma engelli vatandaşlar , Engelsiz 112 uygulamasını arayarak ihtiyaçlarını yetkililere iletebilecek. 112 Acil Çağrı Merkezi çalışanları Covid-19 salgını nedeniyle sokağa çıkma yasağı kapsamına giren işitme ve konuşma engelli vatandaşlara yönelik bilgilendirme videosu hazırladı (02.04.2020). Kaynak
• “Şehir Giriş/Çıkış Tedbirleri ve Yaş Sınırlaması” konulu genelgede; (03.04.2020)
  •  Büyükşehir statüsündeki 30 il ile Zonguldak ili için; 
    • Şehirlere yapılacak tüm giriş/çıkışların 03 Nisan 2020 Cuma günü saat 24.00’den itibaren 15 günlük bir süre için geçici olarak durdurulacağı,
    • Bu illerde yaşayan/bulunan tüm vatandaşların belirtilen süre boyunca illerinde  kalmalarının esas olacağı ve sadece belirlenmiş durumlarda giriş/çıkışlara izin verileceği, 
  • Tüm il ve ilçelerde 01.01.2000 tarihinden sonra doğmuş olanların sokağa çıkmalarının  03.04.2020 tarihi saat 24:00’den itibaren geçici olarak yasaklanacağı, 
  • Tüm il ve ilçelerde pazar yeri, market ve toplu olarak çalışılan işyerlerinde maske takmanın zorunlu hâle getirildiği belirtildi. Kaynak

T.C. Ticaret Bakanlığı

• Bakan Pekcan, Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının sosyal hayatın yanında ticari hayatı da etkilediğine işaret ederek, “Bütün dünya gibi biz de bundan etkilendik, bizim ticaretimiz de etkilendi. Esasında böyle bir dönemde (Mart ayı) 13,4 milyar dolarlık ihracat yapmış olmak da büyük başarıdır” dedi (03.04.2020). Kaynak
• Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan başkanlığında gerçekleştirilen 11. İstişare Kurulu toplantısı, koronavirüs (Covid-19) gündemiyle videokonferans yöntemiyle yapıldı (03.04.2020). Kaynak 

T.C. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB)

• Bakan Selçuk, yaptığı açıklamada, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kamuya ait sosyal tesislerinin, sağlık çalışanlarının ücretsiz kullanımına açılması yönündeki talimatıyla ülke genelinde belirlenen öğretmenevlerini sağlıkçıların hizmetine sunduklarını belirtti. Bu süreçte 428 öğretmenevinde 16 bin 178 sağlık çalışanına ücretsiz konaklama ve yemek imkanı sunulduğunu duyurdu (03.04.2020). Kaynak

T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 

• Bakanlık, Kalkınma Ajansları aracılığı ile Covid-19 ile mücadele kapsamında “Covid-19 ile Mücadele ve Dayanıklılık Programı” oluşturulduğunu duyurdu (31.03.2020). Kaynak COVID-19 salgını ile mücadeleye katkı sağlayan ve salgının etkilerinin azaltılmasına yönelik acil çözüm sunan projelerin desteklenmesini amaçlayan program öncelikleri aşağıdaki gibidir:
  • Öncelik 1: Virüsün yayılımının önlenmesi ve kontrol altına alınması
  • Öncelik 2: Halk sağlığı için acil hazırlık ve müdahale çalışmaları
  • Öncelik 3: Salgının ülke ve bölge ekonomisine negatif etkilerinin azaltılmasına yönelik yenilikçi uygulamalar geliştirilmesi
• Ankara Kalkınma Ajansı’ndan program hakkında detaylı bilgi alınabilmekte ve başvuru yapılabilmektedir. Burada   

Türk Tabipleri Birliği (TTB)

• Türk Tabipleri Birliği (TTB) Merkez Konseyi toplumun geniş kesiminin evlerine kapandığı bir dönemde, sağlık çalışanlarının büyük bir titizlik ve özveriyle her alanda sağlık hizmetini sürdürdüğüne dikkat çekerek, çalışma koşullarının ve özlük haklarının bu olağan dışı dönemin koşullarına uyarlanması gerektiğini bildirdi.

• TTB’den açıklamasında,
  • Bütün özel sağlık kurum ve kuruluşlarına kamusal ödevler verilerek sağlık hizmet sunumuna katılmalarının sağlanmasını,
  • Bu süreçte sağlık hizmetlerinin ücretsiz sunulmasını ve bu sağlık kuruluşlarının personel giderlerine kamusal destek sağlanmasını
  • Çalışanın işten çıkarılmamasının sağlanmasının devletin temel sorumluluğu olduğunu,
  • Yetkilileri bu doğrultuda sorumluluklarını yerine getirmeye davet ediyoruz” denildi (03.04.2020). Kaynak
• TTB, 31.3.2020 tarihi itibariyle, pek çok sağlık kuruluşunda, şu sorunlar yaşanmaya devam ettiğini belirtti,
  • Koruyucu ekipman eksiklikleri devam etmektedir,
  • Sağlık çalışanlarına, gerekli eğitim verilmemesi,
  • İş organizasyonundaki değişiklikler hakkında yeterince bilgilendirilmemekte,
  • COVID-19 ile ilgili özel tanı, tedavi şemalarıyla ilgili rehber vb. eğitim materyali verilmemekte,
  • COVID-19 için ayrı bir triaj mekânı sağlanmamakta,
  • Çalışan sayısı arttırılmamakta, sağlık çalışanları hasta oldukları halde çalışmaya zorlanmakta, baskıcı ortamdan dolayı idarecilere taleplerini iletememektedir.

• TTB’nin önerileri şunlardır;
  • Eğitimli oldukları alanlarda görevlendirilmesi,
  • Çalışma sürelerinin dinlenme haklarını, kendilerinin, hastalarının ve ailelerinin sağlıklarını gözetecek bir biçimde düzenlenmesi,
  • Koruyucu kişisel donanımlarının eksiksiz ve sürekli olarak işverenler tarafından ücretsiz olarak sağlanması,
  • Fiziki ve ruh sağlıklarının korunması, sağlık hizmetini vermeye devam etmelerinin güvence altına alınabilmesi için ihtiyaç duydukları izin vb. haklarının kullandırılması,
  • Sağlık çalışanlarının düşünce ve ifade özgürlüğü hakkının, bilgiye ulaşma ve paylaşma haklarının kullanımının korunması
  • Öneri ve eleştirilerinin dikkate alınacağı katılımcı demokratik işyeri işleyişinin oluşturulmasıdır (03.04.2020). Kaynak
• COVID-19 salgınında aktif hekimlik yaparken hastalığa yakalanan ve tedavi sonrası yaşamını yitiren değerli hocamız Prof. Dr. Cemil Taşçıoğlu, Türk Tabipleri Birliği (TTB) tarafından 2 Nisan 2020 tarihinde, 1 dakikalık saygı duruşu ile anıldı. Anma etkinliğine çok sayıda sağlık kurumundan hekimler ve sağlık çalışanları katıldı (03.04.2020). Kaynak

İstanbul Tabip Odası

• Aile Hekimleri salgın için acil çağrıda bulundu;
  • Ağır ve uzun çalışma koşulları ölümleri artırmadan harekete geçilmesi,
  • Yoksullara destek olmak için genel bütçeden destek sağlanması,
  • Sağlık çalışanlarının kötü ve uzun çalışma koşullarının iyileştirilmesi,
  • Asm çalışma düzeni değiştirilmeli çalışanlar sürekli bilgilendirilmesi,
  • Asm sağlık çalışanlarından ücret kesintilerine son verilmesi,
  • Salgına karşı en etkili yöntem koruyucu sağlık sisteminin güçlendirilmesi (03.04.2020). Kaynak

İzmir Tabip Odası

• İzmir’de aktif olarak bir şirkette işyeri hekimliği yapan Dr. Muharrem İdiz’in Covid-19 nedeniyle yaşamını kaybettiğini duyurdu. Tüm sağlık çalışanları global salgın nedeniyle risk altında olup hastalanan ve kaybettiklerimize üzüntü duyduklarını ancak üzülmek dışında yeni işyeri hekimi kayıplarının olmaması için tüm yetkilileri sorumluluk almaya çağırdı (03.02.2020). Kaynak

Türk Toraks Derneği

•  Türk Toraks Derneği olarak Uyku Apnesi ve Coronavirus ile ilgili sık sorulan soruları cevapladı (03.04.2020). Kaynak

HASUDER’den Haberler

• Sağlık Bakanlığı COVID-19 Bilim Kurulu’na 7 yeni Halk Sağlığı Uzmanı hocamız davet edilmiştir. Yeni yapısıyla Bilim Kurulu’nda bulunan hocalarımızın isimleri ; 
  • Prof. Dr. Levent Akın
  • Prof. Dr. Deniz Çalışkan
  • Prof. Dr. Selma Metintaş
  • Prof. Dr. Seçil Özkan
  • Prof. Dr. Ali Özer
  • Prof. Dr. Mustafa Öztürk
  • Prof. Dr. Pınar Okyay 
  • Prof. Dr. A. Tevfik Sünter
• İş ve Meslek Hastalıkları Uzmanları Derneği (İMUD)’nin  COVID-19 pandemisinde iş kazası ve meslek hastalığı bildirimine ilişkin görüşü web sitemizde yayınlanmıştır. Okumak için 
• CDC Mortality and Morbidity Weekly Report’un (MMWR) 1 Nisan 2020 tarihli 69. sayısında yayınlanan “SARS-CoV-2 ‘nin Presemptomatik Bulaşı- Singapur, 23 Ocak-16 Mart 2020” adlı makale çevrilerek web sitemize eklenmiştir. Okumak için 

Okuma Önerisi 

COVID-19 salgını bağlamında sağlık güvenliği kapasiteleri: 182 ülkenin Uluslararası Sağlık Mevzuatı yıllık rapor verilerinin analizi

Bu araştırmada COVID-19’un ortaya çıkmasıyla, ülkelerin halk sağlığı riskleri ve olaylarına karşı mevcut sağlık güvenliği kapasitelerinin gözden geçirilmesi amaçlanmış. Bu amaçla 182 ülke için 2018 SPAR (Taraf Devlet Yıllık Raporlama) raporları analiz edilerek: önleme, tespit etme, cevap verme, fonksiyonu etkinleştirme (kaynaklar ve koordinasyon kapasitesi) ve operasyonel hazırlık olmak üzere 5 endekse göre değerlendirme yapılmış. Çalışmanın bulgularına göre ülkeler salgınları önleme, tespit etme ve bunlara müdahale etme kapasiteleri bakımından büyük farklılıklar göstermekte olup, araştırmada bahsedilen 5 endekse göre ülkelerin durumları özetlenmiş. COVID-19 ile ilgili ulusal hazırlık kapasitelerini tam olarak anlamak için yerel risk değerlendirmelerinden elde edilen bulgulara ihtiyaç olduğu ve salgın kontrolünde küresel hazırlığı güçlendirmek için ülkeler arasında kapasite geliştirme ve iş birliğinin gerekliliği vurgulanmış.

Kandel, N. et al. Health security capacities in the context of COVID-19 outbreak: an analysis of International Health Regulations annual report data from 182 countries. Lancet 2020; 395: 1047–53. doi: 10.1016 / S0140-6736 (20) 30553-5.

*Bu metin HASUDER adına Prof. Dr. Nazım Ercüment Beyhun, Doç. Dr. Lütfi Saltuk Demir, Dr. Öğretim Üyesi Melike Yavuz,  Uzm. Dr. Erdem Erkoyun, Uzm. Dr. Ayşe Gülsen Teker, Arş. Gör. Dr. Tülin Çoban, Arş. Gör. Hanife Ece Erik, Arş. Gör. Tuğçe Dartılmak ve Arş. Gör. İrem Dilaver tarafından hazırlanmıştır.