HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİNİN (HASUDER)

YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) HASTALIĞI SÜRECİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ-2

23 Mart 2020

16 Mart 2020 tarihindeki ilk resmi görüşümüzden bu yana bir hafta geçti. Olgu sayımız arttı ve ne yazık ki kayıplarımız var.

Bir kez daha uzmanlık alanımızın bizlere yüklediği sorumluluk doğrultusunda Yeni Koronavirüs Hastalığının ülkemizde yönetim süreci ile ilgili görüşlerimizi paylaşıyoruz.

Bir önceki görüş yazımızda olumlu uygulamalar ile başlamıştık. Bu sefer öncelikle aksaklıklara dikkat çekmek istiyoruz.

• Olguların görüldüğü yerlerin açıklanmamasının bazen panik havasını bazen de vurdumduymazlığı arttırdığı görülmektedir.  Oysa yeterli ve doğru bir bilgilendirme ile bu yerlerin toplum tarafından bilinmesi, kişilerin kendilerini korumaları ve alınan tedbirlerin, iyi uygulamalarının gözlenerek paylaşılması açısından bir fırsat olacaktır.
• Evde sosyal izolasyona uyacakları varsayılarak takip edilen kişilerin verilen bilgiler doğrultusunda bilinçli davranacakları, kurallara uyacakları ve evlerinden çıkmayacaklarının varsayılmasının etkin bir yöntem olmadığı görülmektedir. Süreç içinde yurtdışı seyahat dönüşleri ve karantinaya alınan son seferler hariç umre dönüşleri bu şekilde kontrol edilmeye çalışılması bu anlamda etkisiz olmuştur. Bundan sonraki temaslı izlemlerinde evde izolasyon kurallarına uyma durumu daha kontrollü izlenecek şekilde yapılandırılmalıdır.
• Bilim Kurulu uygun önerilerde bulunmakla birlikte bu önerilerin bazılarının siyasi kadrolar tarafından hızla ve etkili biçimde uygulanmadığı görüldü. Ör: İbadethanelerde yapılacak toplu ibadetlerin sosyal temas izolasyonu ile çeliştiğini belirtmiştik. Ancak, buradaki tedbirler gecikerek hayata geçirilmiştir.
• Tanı/tarama testlerin sağlanmasında, uygulanılmasında ve testler hakkında deneyimi çok fazla olan üniversite hastanelerinin sürece katılmasının sağlanmasında geç kalınmıştır.
• Çalışma hayatı ile ilgili önlemler yetersiz kalmıştır. Bu da özellikle toplu taşımanın durdurulamaması ile sonuçlanmıştır. Bu durum da özellikle çalışmak zorunda olan yoksul kesimlerin maruziyetinin devam etmesi sonuçlanmış ve bu gruplardaki sorunun derinleşmesi olasılığını gündeme getirmiştir.
• Sağlık çalışanının iş güvenliği ile ilgili konuları başta kişisel koruyucu ekipmanı ile ilgili kaygılar olmak üzere giderilememiştir.
• TTB Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu (TTB-UDEK) yapısının bilimsel desteğinden yararlanılamamış ve TTB’nin veri paylaşımı sürecinde güven arttırıcı varlığından mahrum kalınmıştır.
• Bilim Kurulu başta olmak üzere salgın konusunda en önemli eğitimi ve deneyimi olan halk sağlığı uzmanlarına yönetsel süreçlerde yeterince yer verilmemiş ve çok önemli bir insan kaynağı etkin kullanılmamıştır.
• Önleme ve önlem alma için yapılması gerekenlerin vatandaşın inisiyatifine bırakılması yayılımın artmasını hızlandırmıştır.
• Sahada yapılanlar ve yapılması gerekenlerin (temaslıların saptanması, izlenmesi, tarama testi uygulaması,  izolasyonu gibi) önemi yeterince vurgulanmamıştır.

Bu gözlemlerimizin ışığında aşağıdaki müdahaleleri salgının kontrolünde önemsiyoruz ve öneriyoruz:

Salgın Yönetimi

• İllerde Pandemi Komisyonlarının gerçek anlamda hayat geçirilmesini;
• Sektörlerarası işbirliğinin bu komisyonlar aracılığı ile sağlanmasını;
• Halk Sağlığı Uzmanlarına her düzeydeki yönetsel yapılarda görev verilmesini;
• Öncelikli alanlar tespit edilerek ve gerekirse tüm ülkeyi kapsayan bir sokağa çıkma yasağının hayata geçirilmesi;
• Valilik ve Belediyelerin yaşlı ve yoksul vatandaşlar için temel ihtiyaçlara yönelik günlük destek ağının hakkaniyetli bir şekilde yapılandırılmasını;
• Çok önem arz eden işyerleri dışındaki işyerlerinin kapatılması;
• Çalışanların iş güvencesinin sağlanması ve kamusal olarak bu süreçte mali destek sağlanmasını;
• AVM’lerin derhal kapatılmasını;
• Toplu taşımaya son verilmesini;
• Göçmenler ile ilgili yapılan çalışmaların açıklanmasını;
• Cezaevlerindeki mahkûmlar gibi hassas gruplar ile ilgili yapılanların açıklanmasını;

Sürveyans, Verilerin İzlenmesi ve Paylaşılması

• Ülkemizdeki eski/yeni olgu, hasta, ciddi kritik durumdaki hasta, iyileşen vaka ve ölüm sayıları ile yapılan tanı/tarama testlerin yerleşim yerleri ve temel sosyodemografik değişkenlerle verildiği, güncellendiği ve şeffaflıkla paylaşıldığı bir bilgilendirme web sayfasının hayata geçirilmesini;
• Sürveyans sisteminin en gerekli bilgileri toplayacak şekilde yapılandırılarak, sistemdeki bilgilerin eksiksiz şekilde toplanabilmesinin sağlanmasını;
• Aile Sağlığı Merkezleri ve ilin diğer yapıları tarafından yapılan başta yaşlılar olmak üzere takiplerde yaşanan sorunların tespit edilerek düzenlenmesi;

Tanı ve Tedavi ve İzleme

• Tanı/tarama testlerinin yaygınlaştırılarak olguların erken dönemde yakalanmasını;
• Temaslıların izlenmesi ve erken dönemde test uygulanarak tanı almalarının sağlanması;
• Hızlı testlerin temaslılara da uygulanmasının sağlanmasını;
• Test merkezleri ve test edilen kişi sayısının hızla arttırılması;
• Üniversitelerdeki test alt yapısından bir an önce faydanılmasını;
• Tedavi protokollerin uygulanması ile ilgili durumun, ilaç, araç ve malzeme durumu hakkındaki bilginin paylaşılmasını;

Sağlık Çalışanları

• Sağlık hizmetinin tüm basamaklarında sağlık personelinin iş güvenliğinin yeterli koruyucu ekipmanla  sağlanması konusunda güvence verilmesini;
• Sağlık personelinin taşınması için yerel yönetimlerle işbirliği içinde özel bir taşıma sistemi geliştirilmesini;
• Sağlık çalışanlarına yönelik bir tarama stratejisinin geliştirilmesini;
• Kesin/olası hasta olan sağlık çalışanı ile ilgili verilerin de ayrı olarak paylaşılmasını;

Risk İletişimi ve Vatandaşların Katılımı

• Halkın bilgilendirilmesi çalışmalarının aktif şekilde sürdürülmesi;
• Özel bir durum gelişmedikçe her gün belli bir saatte Sağlık Bakanı tarafından açıklama yapılmasını; önemle öneriyoruz.

Son olarak;

Risk durumlarına uygun görevler verilmiş ve gerekli tüm önlemler alınmış şekilde görevinin başında olan her sağlık çalışanı tüm vatandaşlarımızın en büyük güvencesidir. Onların korunması bu nedenle en önemli önceliğimizdir.

An itibari ile sahada halk sağlığı mücadelesi veren halk sağlığı uzmanı, aile hekimi, pratisyen hekim, hemşire ve diğer sağlık çalışanları özveri ile görevlerini yapmaktadır. Onların yalnız bırakılmaması, emeklerinin görünür kılınması bu sürecin iyi yürütülmesinin en önemli noktalarından biridir. Bu çalışmalar ile alınan salgın kontrol tedbirleri tam anlamıyla hayata geçirilebilecek ve hastanelerin de iş yükü azaltılabilecektir.

Vatandaşlarımıza her zamankinden daha çok onlara güvenmek ve önerilerine uymak düşmektedir. Sahada olası temaslı izlemi ile ilgili yapılan çalışmalara destek olunmalıdır. Aciliyeti olmayan, ertelenebilecek sağlık sorunlarımız için sağlık kuruluşları meşgul edilmemelidir.  “Evde kalınız.”

Hepimizin birbirimize karşı daha çok sorumluluk ve saygı duyması gereken bir dönemden geçiyoruz.

COVID-19 ile mücadelede, dün uygulanan bir önlem bugün yetersiz olabilir. Ülkemizde her geçen gün daha sıkı önlemler aldığını görüyoruz. Bu önlemler ne kadar erken alınırsa, o kadar çok hayat kurtarılacağından gecikilmemesi önemlidir. Bu gecikmenin önüne ancak toplumun tüm yapılarının dahil olduğu bir yaklaşımla geçebiliriz. Her bir kurum, kuruluş ve bireydeki bilgi ve deneyimin paylaşılması ve ortak bir çözüm süreci en önemli yaklaşımdır.  

Elbette bu günler geçtiğinde bu salgının hepimize çok şey öğrettiğini söyleyeceğiz. Umarız,  bu bilginin bedelini hep hatırlar ve her alanda aldığımız kararların sağlıkta nasıl bir çarpan etkisi yarattığının farkında oluruz.

Kaybettiklerimize rahmet ve ailelerine sabır ile hastalarımıza acil şifalar diliyoruz.

Kamuoyuna saygıyla arz ederiz.

Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER)