Koronavirüs hastalığı 2019 için kişisel koruyucu ekipmanların rasyonel kullanımı (COVID- 19)
Geçici Rehber 27 Şubat 2020

COVID-19 hastalığı ilk olarak Aralık 2019’da Çin’in Wuhan şehrinde tespit edildi. 30 Ocak 2020’de DSÖ Direktörü mevcut salgının uluslararası endişe verici bir halk sağlığı acil durumu oluşturduğunu açıkladı.

Bu belge, DSÖ’nün sağlık kuruluşları ve genel toplumda ve kargo taşınması sırasında, kişisel koruyucu ekipmanların (KKD) rasyonel kullanımına ilişkin önerilerini özetler. Bu bağlamda KKD; eldivenler, tıbbi maskeler, gözlükler veya bir yüz siperi ve önlüklerin yanı sıra belirli prosedürler, solunum maskeleri (yani N95 veya FFP2 standardı veya eşdeğeri) ve önlükleri içerir. Bu belge KKD’nin dağıtımında ve yönetiminde görev alanların yanı sıra halk sağlığı yetkilileri ile sağlık kuruluşları ve genel toplumdaki bireyler için tasarlanmıştır ve KKD kullanımının en uygun olduğu durumlar hakkında bilgi sağlamayıamaçlamaktadır.

DSÖ, yeni bilgiler elde edildikçe bu önerileri güncellemeye devam edecektir.

COVID-19 hastalığı için önleyici tedbirler

Mevcut kanıtlara dayanarak, COVID-19 virüsü insanlar arasında hava yoluyla (airborne) değil, yakın temas ve damlacıklar yoluyla bulaşır. Enfeksiyon riski altındaki kişiler COVID-19 hastasıyla yakın temasta bulunan veya COVID-19 hastalarına bakan kişilerdir.

Önleyici ve hafifletici tedbirler hem sağlık kuruluşları hem de toplumda kilit öneme sahiptir. Toplumdaki en etkili önleyici tedbirler şunlardır:

• Elleriniz görünür derecede kirli değilse, alkol bazlı el dezenfektanı ile sık sık el hijyeni sağlamak veya eller kirli ise sabun ve su ile sık sık el hijyeni yapmak;
• Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçınmak;
• Öksürürken veya hapşırırken bükülmüş bir dirsek veya mendil ile solunum hijyenininuygulanması ve daha sonra mendilin hemen atılması;
• Solunum semptomlarınız varsa tıbbi maske takmak ve maskeyi attıktan sonra el hijyeniuygulaması yapmak
• Solunum semptomları olan bireylerle sosyal mesafeyi (en az 1 m) korumak.Sağlık çalışanlarının kendilerini koruması ve sağlık hizmeti esnasında bulaşmayı önlemek için ek önlemler gerekmektedir. COVID-19 hastalığı olan hastalara bakan sağlık çalışanları tarafından uygulanacak önlemler arasında KKD’nin uygun şekilde kullanılması; bu, uygun KKD’nin seçilmesini ve nasıl giyileceği, çıkarılacağı ve imha edileceği konusunda eğitilmeyi içerir.KKD, DSÖ’nün sağlık hizmetlerinde salgın ve pandemik eğilimli akut solunum yolu enfeksiyonlarının enfeksiyonu önlenmesi ve kontrolünde açıklandığı gibi, idari ve çevresel ve mühendislik kontrollerini içeren bir paket içinde etkili bir önlemdir (1). Bu kontroller burada özetlenmiştir.

• İdari kontroller, uygun altyapı, açık enfeksiyon önleme ve kontrol politikalarının geliştirilmesi, laboratuar testlerine kolay erişim, hastaların uygun triyajı ve yerleştirilmesi, yeterli personel-

hasta oranları ve personelin eğitimi gibi enfeksiyon önleme ve kontrol önlemleri için kaynakların sağlanmasını içerir.

• Çevre ve mühendislik kontrolleri, patojenlerin yayılmasını azaltmayı ve yüzeylerin ve cansız nesnelerin kontaminasyonunu azaltmayı amaçlamaktadır. Hastaların diğer hastalar ile ve hastalar ve sağlık çalışanları arasında en az 1 m’lik bir sosyal mesafenin korunmasına izin vermek için yeterli alan sağlamayı ve şüpheli veya doğrulanmış COVID-19 hastalığı olan hastalar için iyi havalandırılmış izolasyon odalarının bulunmasını içerir.

COVID-19, enfekte olmuş vücut sıvıları yoluyla bulaşan Ebola virüsü hastalığından farklı bir solunum hastalığıdır. Bu iletim farklılıklarından dolayı, COVID-19 için KKD gereklilikleri Ebola virüsü hastalığı için gerekli olanlardan farklıdır. Özellikle, COVID-19 hastalarını yönetirken tulumlar (bazen Ebola PPE olarak adlandırılır) gerekli değildir.

KKD’nin küresel tedarik zincirindeki aksamalar

Mevcut KKD stokları, özellikle tıbbi maskeler ve solunum maskeleri için yetersizdir; önlük ve gözlük tedarikinin de yakında yetersiz olması bekleniyor. Sadece COVID-19 vakalarının sayısından değil, aynı zamanda yanlış bilgilendirme, panik satın alma ve stoklamadan kaynaklanan küresel talebin artması, küresel olarak KKD’lerin daha fazla kıtlığına yol açacaktır. KKD üretimini genişletme kapasitesi sınırlıdır ve özellikle solunum cihazlarının ve yaygın olmayan KKD kullanımının devam etmesi halinde, solunum cihazları ve maskelere yönelik mevcut talep karşılanamayacaktır.

KKD’nin bulunabilirliğini optimize etmeye yönelik öneriler

Küresel KKD açığı göz önüne alındığında, aşağıdaki stratejiler PPE’nin optimal bulunabilirliğini kolaylaştırabilir (Şekil 1).

Şekil 1. Kişisel koruyucu ekipmanların (KKD) bulunabilirliğini optimize etme stratejileri

(1) KKD ihtiyacını en aza indirin

Aşağıdaki müdahaleler sağlık çalışanlarını ve diğer bireyleri sağlık ortamlarında COVID-19 virüsüne maruz kalmaktan korurken KKD ihtiyacını en aza indirebilir.

• Şüpheli COVID-19 hastalığı vakalarını değerlendirmek için teletıp kullanmayı düşünün (2), böylece bu kişilerin değerlendirme için sağlık kuruluşlarına gitme ihtiyacını en aza indirin.
• Cam veya plastik pencereler gibi COVID-19 virüsüne maruz kalmayı azaltmak için fiziksel engeller kullanın. Bu yaklaşım, triaj alanları, acil servisteki kayıt masası veya ilacın toplandığı eczane penceresinde hastaların ilk başvuracağı sağlık ortamlarında uygulanabilir.
• Sağlık çalışanlarının, doğrudan bakıma dahil olmadıkları takdirde COVID-19 hastalarının odalarına girmesini kısıtlayın. Bir odaya kaç kez girildiğini en aza indirmek (örneğin, ilaç tedavisi sırasında hayati belirtileri kontrol etmek veya sağlık çalışanları tarafından başka bakım yaparken yiyecek teslim etmek) için faaliyetleri bir araya getirmeyi düşünün ve yatak başında hangi faaliyetlerin gerçekleştirileceğini planlayın.İdeal olarak, ziyaretçilere izin verilmeyecektir, ancak bu mümkün değilse, COVID-19 hastalarının izole edildiği alanlara ziyaretçi sayısını sınırlandırın; ziyaretçilerin bölgede geçirmelerine izin verilen süreyi kısıtlamak; ziyaretçilerin kendi kendine kontaminasyondan kaçınmasını sağlamak için KKD’yi nasıl takıp çıkaracağınıza ve el hijyenini nasıl yapacağınıza ilişkin net talimatlar verin.

(2) KKD kullanımının rasyonel ve uygun olmasını sağlayın

• KKD, maruz kalma riskine (örn., Aktivite türü) ve patojenin bulaş dinamiklerine (örn. Temas, damlacık veya aerosol) dayanarak kullanılmalıdır. KKD’nin aşırı kullanımının arz kıtlığı üzerinde daha fazla etkisi olacaktır. Aşağıdaki önerilere uyulması, KKD kullanımının rasyonel olmasını sağlayacaktır.
• COVID-19 hastalarının bakımında kullanılan KKD tipleri, personel ve aktivite türüne ve türüne göre değişecektir (Tablo 1).
• Hastaların doğrudan bakımı ile ilgilenen sağlık çalışanları aşağıdaki KKD’leri kullanmalıdır: önlükler, eldivenler, tıbbi maske ve göz koruması (gözlük veya yüz siperi).
• Spesifik olarak, aerosol üretici prosedürler için (örn., Trakeal entübasyon, invaziv olmayan ventilasyon, trakeostomi, kardiyopulmoner resüsitasyon, entübasyondan önce manuel ventilasyon, bronkoskopi) sağlık çalışanları solunum maskesi, göz koruması, eldiven ve önlük kullanmalıdır; önlükler sıvıya dayanıklı değilse önlükler de kullanılmalıdır (1).
• Solunum maskeleri (ör. N95, FFP2 veya eşdeğer standart), KKD yetersiz olduğunda akut solunum yolu hastalıklarını içeren önceki halk sağlığı acil durumlarında uzun bir süredir kullanılmaktadır. Buna göre, aynı tanıya sahip hastalarda birden fazla hastaya bakarken aynı solunum maskesini çıkarmadan kullanmayı ifade eder ve kanıtlara göre solunum maskelerinin uzun süre kullanıldığında korumalarını sürdürdüğünü gösterir. Bununla birlikte, bir solunum maskesinin 4 saatten uzun süre kullanılması rahatsızlığa neden olabilir ve bundan kaçınılmalıdır.
• Genel halk arasında, solunum semptomları olan veya evde COVID-19 hastalarına bakan kişiler tıbbi maskeler almalıdır. Ek bilgi için Hafif semptomlarla ortaya çıkan yeni koronavirüs (COVID-19) enfeksiyonu şüphesi olan hastalar için evde bakım ve temaslarının yönetimi bölümüne bakınız.
• Asemptomatik kişiler için herhangi bir tür maske takılması önerilmez. Belirtilmediklerinde tıbbi maske takmak, gereksiz maliyete ve tedarik sıkıntısına neden olabilir ve diğer temel önleyici tedbirlerin ihmaline yol açabilecek yanlış bir güvenlik hissi yaratabilir. (Ek bilgi için bkz. Yeni koronavirüs (2019-nCoV) salgını bağlamında, toplumda, evde bakım sırasında ve sağlık ortamlarında maske kullanımı hakkında tavsiyeler.)

(3) KKD tedarik zinciri yönetim mekanizmalarını koordine etmek

KKD’lerin yönetimi, aşağıdakileri içeren ancak bunlarla sınırlı olmamak üzere, ulusal ve uluslararası tedarik zinciri yönetim mekanizmaları ile koordine edilmelidir:

• Talep edilen malzemelerin rasyonelleştirilmesini sağlamak için rasyonel niceleme modellerine dayanan KKD öngörülerinin kullanılması;
• Ülkelerden ve büyük müdahale ekiplerinden gelen KKD taleplerinin izlenmesi ve kontrol edilmesi;
• Stokun tekrarını önlemek ve israf, aşırı stoklama ve stok kırılmalarını önlemek için temel stok yönetimi kurallarına sıkı sıkıya bağlı kalmak adına merkezi bir talep yönetimi yaklaşımının kullanımını teşvik etmek;
• KKD’nin uçtan uca dağılımının izlenmesi;
• Tıbbi tesis depolarından KKD’lerin dağılımının izlenmesi ve kontrolü.

Etkilenen ülkelerden gelen kargonun taşınması

• COVID-19 salgınından etkilenen ülkelerden gelen ve o ülkelere giden kargo taşınırken KKD’nin rasyonel kullanımı ve dağıtımı, aşağıdaki önerileri takip etmeyi önerir:
• Etkilenen bir ülkeden gelen kargo taşınırken herhangi bir maske takılması önerilmez.
• Pürüzlü yüzeyler işlenirken oluşabilecek mekanik tehlikelere karşı koruma için kullanılmadıkçaeldivenlere gerek yoktur.
• Önemli olarak, eldiven kullanımı, yukarıda açıklandığı gibi, sık sık yapılması gereken uygun elhijyeni ihtiyacının yerini almaz.
• Sarf malzemelerini veya paletleri dezenfekte ederken, rutin olarak önerilenin ötesinde ilaveKKD gerekmez. Bugüne kadar, COVID-19 salgından etkilenen ülkelerden sevk edilen mallar veya ürünlerle temasın insanlarda COVID-19 hastalığının kaynağı olduğunu gösteren hiçbir epidemiyolojik bilgi yoktur. DSÖ, COVID-19 salgınının gelişimini yakından izlemeye devam edecek ve önerileri gerektiği gibi güncelleyecektir.

Kaynak: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/331215/WHO-2019-nCov-IPCPPE_use-2020.1-eng.pdf erişim tarihi: 18 Mart 2020