COVID 19 ve Ramazan: Güvenli Uygulamalar

Dünya Sağlık Örgütü -15 Nisan 2020

Giriş:

Ramazan ayı, Müslümanların iftar veya sahur sırasında bir araya geldikleri sosyal ve dini toplantılarla karakterizedir. Birçok Müslüman ay boyunca camilere daha sık gitmekte ve teravih gibi daha uzun ibadetler için bir araya gelmektedir. Bazı Müslümanlarda Ramazan’ın son 10 gününü gece ve gündüz camilerde kalarak geçirmektedirler (itikaf). Bu geleneksel ve dini uygulamalar ay boyunca düzenli olarak sürmektedir. Bu yıl Ramazan, COVID-19 salgınının sürdüğü Nisan ayı sonu ile Mayıs ayı sonu arasında. 

COVID-19’un bulaşması, damlacık enfeksiyonu ve kirli yüzeyle temasla olduğundan insanlar arasındaki yakın temasla kolaylaşmaktadır. Birçok ülke virüsün etkilerini azaltmak için, insanlar arasındaki etkileşimi azaltarak bulaşmayı kesmeye yönelik fiziksel mesafeyi korumayı amaçlayan önlemler uygulamıştır. Bu önlemler, bulaşıcı hastalıkların, özellikle solunum yolu enfeksiyonlarının, büyük insan toplantılarıyla ilişkili yayılmasını kontrol etmek için temel kontrol mekanizmalarıdır. Camilerin kapatılması, halka açık toplantıların iptal edilmesi ve dolaşım üzerindeki diğer kısıtlamaların da dahil olduğu fiziksel uzaklaştırma önlemlerinin Ramazan’ın merkezindeki sosyal ve dini toplantılar üzerinde doğrudan etkileri olacaktır. 

Amaç:

Dünyadaki ülkeler COVID-19’un yayılmasını kontrol etmek için farklı önlemler almaktadır. Bu belge Ramazan boyunca farklı ulusal bağlamlarda uygulanabilecek sosyal ve dini uygulamalar ve toplantılar için halk sağlığı önerilerini vurgulamaktadır.

Dini ve sosyal toplantıların yapılması için karar verme

Sosyal ve dini toplantıların iptal edilmesi ciddi olarak düşünülmelidir. DSÖ, bu nedenle, kalabalığın toplanmasını gerektiren bir düzenleme için kısıtlama, değiştirme, erteleme, iptal etme veya uygulama kararının standartlaştırılmış bir risk değerlendirme aracına dayanmasını önermektedir. Bu kararlar, salgınla savaşım için ulusal makamlar tarafından yürütülen kapsamlı bir yaklaşımın parçası olmalıdır. 

Sosyal ve dini toplantıların iptal edilmesi durumunda, olanak varsa televizyon, radyo, dijital ve sosyal medya gibi sanal alternatifler kullanılabilir. Ramazan toplanmalarına izin verilirse, COVID-19 bulaşma riskini azaltmak için önlemler alınmalıdır. 

Ulusal sağlık otoriteleri, Ramazan bağlamında fiziksel mesafenin korunması ve COVID-19 ile ilgili diğer önlemler konusunda temel bilgi ve öneri kaynağı olarak görülmelidir. Oluşturulan önlemlere uyulması sağlanmalıdır. Dini liderler, Ramazan’la ilgili olayları etkileyen kararları aktif olarak iletebilmeleri için karar verme sürecine erkenden katılmalıdır. 

Alınan kararların nedenlerini topluma açıklamak için güçlü bir iletişim stratejisi esastır. Net talimatlar verilmeli ve ulusal politikalara uymanın önemi vurgulanmalıdır. İletişim stratejisi aynı zamanda pandemi sırasında sağlıklı davranışlar hakkında proaktif mesajlar içermeli ve farklı medya platformlarını kullanmalıdır.

En önemli konular

Fiziksel mesafe önerileri

• İki kişi arasındaki mesafenin her zaman en az 1 metre olmasını sağlayın
• Fiziksel teması engelleyecek, kültürel ve dini açıdan kabul gören, el sallama, baş selamı ya da eli kalbin üzerine koyma gibi yöntemleri kullanın.
• Eğlence mekanları, marketler ve mağazalar gibi Ramazan etkinlikleri ile ilgili yerlerde çok sayıda insanın toplanmasını engelleyin.

Yüksek riskli gruplara öneriler

• Kendisini iyi hissetmeyen ya da herhangi bir COVID-19 semptomu olan kişilerin, etkinliklere katılmamasını vurgulayın ve semptomatik vakaların takibi ve yönetimi için ilgili ulusal rehberleri izleyin.
• Yaşlılar ve önceden sağlık sorunları olanlarda (kardiyovasküler hastalık, diyabet, kronik solunum hastalığı ve kanser) ağır hastalık ve COVID-19 ölüm riski bulunduğundan bu kişileri kalabalık ortamlara girmemeleri yönünde uyarın.

Fiziksel toplantılar için hafifletici önlemler

Ramazan boyunca dua, ziyaret ve toplu yemek ya da ziyafetler gibi toplantılarda aşağıdaki önlemler uygulanmalıdır.

Yer

• Etkinliği olanak varsa açık havada yapın; aksi takdirde, iç mekanda yeterli havalandırma ve hava akışının olmasını sağlayın
• Olası maruziyeti sınırlamak için etkinliğin süresini mümkün olduğunca kısaltın
• Büyük toplantılara ev sahipliği yapmak yerine daha az katılımcıyla daha sık toplantıları yeğleyin
• Dua ederken, abdest alırken ya da ayakkabıların bırakıldığı alanlarda gerek otururken, gerekse ayakta dururken fiziksel mesafeye dikkat edin.
• Her zaman güvenli mesafeyi sağlamak için ibadet alanlarına, ziyaret yerlerine ya da diğer yerlere giren, bulunan ve çıkan insanların sayı ve akışını düzenleyin.
• Etkinliğin katılımcıları arasında hasta bir kişinin saptanması durumunda temas izlemeyi kolaylaştıracak önlemleri planlayın.

Sağlıklı hijyenin özendirilmesi

Namazdan önce alınan abdest sağlıklı hijyeni korumaya yardımcı olur.

 Aşağıdaki ek önlemler de düşünülmelidir:

• El yıkanan yerlerde yeterli miktarda sabun ve su bulundurun, camilere girişte ve içeride alkol bazlı el dezenfektanı (en az% 70 alkol) sağlayın.
• Tek kullanımlık mendiller ve çöp kutularıyla tek kullanımlık seccade bulundurun ve atıkların güvenli bir şekilde bertaraf edilmesini sağlayın.
• Namaz için kişisel seccade kullanımını teşvik edin.
• Fiziksel mesafe, el hijyeni, öksürürken, hapşırırken kurallara uyma ve COVID-19’un önlenmesine ilişkin genel mesajlar hakkında görseller hazırlayın.

İbadet alanlarını, sahaları ve binaları sık sık temizleyin

• Deterjan ve dezenfektan kullanarak her toplanmadan önce ve sonra mekanların rutin olarak temizlenmesini sağlayın.
• Camilerde, binaları ve abdest alınacak yerleri temiz tutun ve genel hijyen ve sanitasyonu koruyun.
• Kapı tokmağı, elektrik düğmeleri ve merdiven korkulukları gibi sık dokunulan nesneleri sık sık deterjan ve dezenfektan ile temizleyin.

Yardımseverlik

Hayırseverler, bu Ramazan ayında salgından olumsuz etkilenebilecek kişilere fitre ve zekatlarını dağıtırken, yürürlükteki fiziksel mesafe önlemlerini göz önünde bulundurun.

İftar ziyafetleri ile ilgili kalabalık toplantılardan kaçınmak için, önceden paketlenmiş ayrı kutular / porsiyon yiyecekler kullanmayı düşünün. Bunlar, tüm döngü boyunca (toplama, paketleme, depolama ve dağıtım) merkezi kurum ve kuruluşlar tarafından organize edilebilir.

Sağlık

Oruç

Orucun COVID-19 enfeksiyonu riskiyle ilgili bir çalışma yapılmamıştır. Sağlıklı insanlar bu Ramazan boyunca önceki yıllarda olduğu gibi oruç tutabilirken, COVID-19 hastaları diğer hastalıklarda olduğu gibi doktorlarına danışarak oruçlarını ertelemekle ilgili dini düzenlemeleri dikkate almalıdır.

Fiziksel aktivite

COVID-19 salgını sırasında birçok insan hareketleri de kısıtlıdır; ancak kısıtlamalar izin veriyorsa, herhangi bir egzersiz etkinliği sırasında bile sürekli fiziksel mesafe ve uygun el hijyeni uygulanmalıdır. Açık hava etkinlikleri yerine, kapalı mekanda fiziksel hareket ve sanal fiziksel etkinlik sınıfları teşvik edilmelidir.

Sağlıklı diyet ve beslenme

Ramazan ayında doğru beslenme ve hidrasyonun yaşamsal önemi vardır. Her gün çeşitli taze ve işlenmemiş besinler tüketilmeli ve bol su içilmelidir.

Tütün kullanımı

Tütün kullanımı, özellikle Ramazan ve COVID-19 salgını sırasında hiçbir koşulda önerilmez. Sık sigara içenlerin zaten akciğer hastalığı veya akciğer kapasitesinde azalma olabilir, bu da ciddi COVID-19 hastalığı riskini büyük ölçüde artırır.

Sigara içerken, parmaklar (ve muhtemelen kontamine sigaralar) dudaklara dokunur, bu da virüsün solunum sistemine girme olasılığını artırır. Nargile kullanıldığında, marpuç ve hortumların paylaşılması olasıdır ve bu da virüsün bulaşmasını kolaylaştıran bir etkendir.

Ruhsal ve psikososyal sağlığın desteklenmesi

Bu yıl gerçekleşecek farklı uygulamalara rağmen, inananlara yine de ibadet, dua, paylaşım ve destek konularında düşündüklerini, güvenli bir mesafeden olmak koşuluyla gerçekleştirebilecekleri konusunda güvence vermek önemlidir. Ailenin, arkadaşların ve yaşlıların katılımının hala fiziksel mesafe korunarak sağlanması dikkate alınmalıdır; alternatif ve dijital platformları teşvik etmek çok önemlidir. Umut ve iyilik mesajlarının yanı sıra hastalar için özel dualar etmek, halk sağlığını korurken Ramazan işlevlerini yerine getirme yöntemleri arasında yer almalıdır.

Aile içi şiddet durumlarına tepki verme

Dolaşım kısıtlamalarının uygulandığı ortamlarda, özellikle kadınlara, çocuklara ve ötekileştirilmiş kişilere karşı aile içi şiddet vakalarının artması olasıdır. Dini liderler şiddete açıkça karşı çıkmanın yanı sıra mağdurlara destek sağlayabilir ya da yardım aramaya teşvik edebilir.

Kaynaklar:

World Health Organization. Practical considerations and recommendations for religious leaders and faith-based communities in the context of COVID-19 – publication, risk assessment tool, decision tree. https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/points-of-entry-and-mass-gatherings

*Çeviri: Safe Ramadan practices in the context of the COVID-19. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/331767/WHO-2019-nCoV-Ramadan-2020.1-eng.pdf Erişim tarihi: 19.4.2020

Çeviren: Doç.Dr.İlker Günay