HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ (HASUDER) 

YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) HABER POSTASI (06.05.2020)

Kesin Olgu*: Türkiye (129.491) Dünya (3.517.345) Ölüm*: Türkiye (3.520) Dünya (243.401) *5 Mayıs 2020’de açıklanan verilerdir.

Günün HASUDER Önerisi

Açık alanlarda su, sabun/deterjanla olağan temizlik  yeterlidir COVID-19 mücadelesi için temizlik sıklığı artırılabilir. Sokak, yeşil alan vb. açık alanlarda püskürtme vb. yollarla dezenfektan uygulamasının çevre için zararlı kimyasal salınımı gibi riskler yarattığı belirtilmektedir. Çocuk parkı, durak ve bank gibi el temasının yoğun olduğu yerlerde yapılması önerilen; temizlik sıklığının artırılması, bu amaçla su ve sabun kullanılmasıdır. Çocuk parklarındaki oyuncaklar için çocukların sağlığına zarar verebilecek kimyasal kullanımından da kaçınılmalıdır.

Dünyadan Haberler

DSÖ Durum Raporu-106 (WHO Situation Report-106)

• Her yıl 5 Mayıs, tüm dünyadaki insanları, sağlık tesislerinde el hijyeni uygulamalarına olan uyumu artırmak üzere seferber etmek için, El Hijyeni Günü olarak kutlanmaktadır.
  • Medya bilgilendirmesinde, Genel Direktör, dünya çapında, sağlık tesislerinin üçte ikisinden daha azının el hijyeni istasyonları ile donatıldığını ve 3 milyar insanın evinde su ve sabun eksikliği olduğunu hatırlattı. Burada
  • DSÖ Güneydoğu Asya Bölge Direktörü Dr. Poonam Khetrapal Singh, “Enfeksiyonun kontrolü ve enfeksiyondan korunmadaki, el hijyenin de içinde olduğu, etkili kurallar, sağlık tesislerinin COVID-19 bulaşında bir kaynak haline dönüşmesinin önlenmesinde kritik öneme sahiptir.’’ diyerek günün önemine dikkat çekti. Burada
• DSÖ’nün COVID-19 görev grubu, Tacikistan’ın pandemiyle mücadelesine destek için ülkeye ulaştı. Burada
• 5 Mayıs aynı zamanda “Uluslararası Ebeler Günü” olarak anılmaktadır. 
  • Ebelerin; gebelere sundukları hayat kurtarıcı sağlık hizmetleri ile kadınlar ve bebekler için sürecin daha sağlıklı ilerlemesini sağladıkları vurgulandı.
  • Medya bilgilendirmesinde, Genel Direktör şöyle dedi: “Başkalarına hayat vermek için, kendi hayatlarını riske atıyorlar.’’
  • DSÖ Avrupa Bölge Ofisi, İtalya’da bir ebenin deneyimleri hakkında bir haber yayımladı. Burada
• Dün 40 ülkenin lideri, COVID-19 için tanı-tedavi-aşılar ile ilgili gereçlere (ACT) ulaşımın hızlandırılmasını desteklemek için bir araya geldi.
  • DSÖ, COVID-19’a karşı aşıların, tanıların ve terapötiklerin; geliştirilmesi, üretimi ve adil dağılımı için kalkınmayı destekleme girişiminde bulunmaktadır.
  • DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros, bu kapsamda yaklaşık 7,4 milyar € taahhüt edildiğini belirtti. Burada

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Centers for Disease Control and Prevention, CDC)

• “Şüpheli veya Kesin COVID-19’lu Sağlık Personeli için İşe Dönüş Kriterleri Ara Rehber” yayımlandı. Son değişikliklerin özeti:
  • ‘Teste dayalı olmayan stratejinin’ adı semptomları olanlar için ‘Semptoma Dayalı Strateji‘ ve semptomları olmayanlar için ‘Zamana Dayalı Strateji‘ olarak değiştirildi ve çalışmadan dışlanma süreleri 10 güne uzatılarak güncellendi.
  • Kılavuzlara bağlı olarak, en güncel örnek toplama stratejileri önerildi (05.05.2020). Burada
• “COVID-19 Açısından Kişilerin Değerlendirilmesi ve Test Edilmesi Ara Rehberi”ni yayımlandı. Son değişikliklerin özeti:
  • Test yapma, numune toplama ve hastaları raporlama ve pozitif test sonuçlarını raporlama için öneriler güncellendi (05.05.2020). Burada
• “COVID-19 Bağlamında Emzirme ve Anne Sütü Kullanımında Ara Rehber” yayımlandı (05.05.2020). Burada
• “Sağlık Departmanları için COVID-19 Olgularının Rapor Edilmesine İlişkin Bilgiler” yayımlandı (05.05.2020). Burada
  • COVID-19 Vaka Rapor Formu yayımlandı. Burada
• CDC, SARS-CoV-2’nin, laboratuvarda izole edildiğini, bilim ve tıp camiası tarafından araştırılmaya hazır olduğunu açıkladı (05.05.2020). Burada
• CDC, laboratuvarlar için kaynakları paylaştı (05.05.2020). Burada
• “KKD ve Ekipman Tedarikini Optimize Etme Stratejileri” paylaşıldı (05.05.2020). Kaynak
• “COVID-19’lu Kişilerden Klinik Örneklerin Toplanması, İşlenmesi ve Testlerin Uygulanması için Ara Kılavuzlar” yayımlandı (05.05.2020). Burada

Türkiye’den Haberler

Pozitiflik Oranı (%) = (Günlük Yeni Vaka Sayısı / Günlük Test Sayısı) x 100 Vaka-Fatalite Oranı (%) = (Kümülatif Ölüm Sayısı / Kümülatif Vaka Sayısı) x 100 Kaynak

HASUDER tarafından hazırlanmıştır (05.05.2020) *Bu grafik Sağlık Bakanlığının duyurduğu günlük verilere göre hazırlanmaktadır. Vaka sayıları toplumdaki tüm vakaları değil test yapılıp sonucu pozitif çıkan kişileri göstermektedir.

HASUDER tarafından hazırlanmıştır (05.05.2020) Yeni Vaka Enfeksiyon Hızı = Günlük Yeni Vaka Sayısı / TÜİK Türkiye Nüfusu x 1.000.000  Kümülatif Vaka Enfeksiyon Hızı = Kümülatif Vaka Sayısı / TÜİK Türkiye Nüfusu x 1.000.000   *Bu grafik Sağlık Bakanlığının duyurduğu günlük verilere göre hazırlanmaktadır. Vaka sayıları toplumdaki tüm vakaları değil test yapılıp sonucu pozitif çıkan kişileri göstermektedir. Ayrıca hesaplanan hızlarda kullanılan payda TÜİK 2020 ADNKS toplam Türkiye nüfusudur. Hastalığı geçirip immünite oluşturan gruptaki kişi sayısı görece çok az olduğu için paydadan çıkarılmamış; ihmal edilmiştir. Değerlendirmelerin bu kısıtlılıklar dikkate alınarak yapılması önerilmektedir.

HASUDER tarafından hazırlanmıştır (05.05.2020) Grafik R (https://www.R-project.org), “incidence”* paketi kullanılarak  hazırlanmıştır. *Kamvar, Zhian N., et al. “Epidemic curves made easy using the R package incidence.” F1000Research 8 (2019). Log-lineer regresyon eğrilerinin oluşturulmasında kullanılan yöntem için: https://cran.r-project.org/web/packages/incidence/vignettes/overview.html#modelling-incidence

T.C. Sağlık Bakanlığı

• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 05.05.2020 tarihli ve 44773052-149 sayılı yazıda açıklanan “Evde İzolasyon ve İzlem” önlemleri kapsamında;
  • Yurt dışından ülkemize gelen kişiler ile iller arası geçiş yapan ve evde izole olması gereken kişilerin;
    • Günlük izlemlerinin yurt dışı veya il giriş tarihinden itibaren 14 gün boyunca,
  • Olası vaka tanımına uyan ve yapılan PCR testi sonucu negatif veya BT sonucu COVID-19 uyumlu olmadığı tespit edilen ve hekim tarafından evde izlenmesine karar verilenlerin;
    • Taburculuk tarihinden itibaren 14 gün boyunca,
  • Olası vaka tanımına uyan ve yapılan PCR testi sonucu pozitif ve/veya yapılan BT sonucu COVID-19 uyumlu olduğu tespit edilen hastaların;
    • Şifa ile taburcu oldukları tarihten itibaren 14 gün süre ile,
    • Semptomlu olarak taburcu olanların ise öncelikle semptomları düzelene kadar süresiz olarak, arka arkaya üç gün semptomsuz dönemden sonra 14 gün daha,
  • PCR testi sonucu pozitif olan ve BT COVID-19 ile uyumlu olan vakaların temaslılarının;
    • Son temas tarihinden itibaren 14 gün boyunca aile hekimleri tarafından izleneceği,
  • Bu kişilerin bilgilerinin AHBS’ne E-Nabız tarafından “özellikli izlem başlığı” altında kişi bilgileri gönderileceği,
  • Yapılan izlemlerin HSYS’ye ve aile hekimleri tarafından kullanmış oldukları yazılım programlarına kaydedileceği,
  • Aile hekimi olmayan kişiler olması durumunda, bu kişilerin izlemlerinin il/ilçe sağlık müdürlüğü/TSM tarafından yapılacağı belirtildi.
  • İzlem sürecinde kişide semptom gelişmemesi, semptom gelişmesi veya kişinin evde hayatını kaybetmesi durumlarında yapılması gerekenler ve
  • İzlem yapılması gerekli olan çalışan kişilere verilecek raporların süreleri açıklandı.
• Sn. Bakan, Türkiye Futbol Federasyonu (TFF) Başkanı Nihat Özdemir ile Sağlık Bakanlığında bir araya geldi. Yaptığı açıklamada;
  • Liglerin devamı konusunun, federasyonun kendi iradesi ile alacağı bir karar olduğunu,
  • Talep edilmesi durumunda sağlık açısından alınması gereken önlemler konusunda Bilim Kurulu görüşleri de alınarak federasyona bildirilebileceğini belirtti (05.05.2020). Kaynak

T.C. İçişleri Bakanlığı

• Bakanlık, ticari taksilerin plakalarının son hanelerine göre gün aşırı olarak trafiğe çıkmalarına ilişkin kısıtlamanın 4 Mayıs 2020 saat 24.00 itibariyle sona ermesine karar verildiğini açıkladı (04.05.2020). Kaynak

T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

• Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Ankara Sanayi Odası’nın video konferans yöntemiyle gerçekleştirdiği Genişletilmiş Meclis Toplantısı’na katıldı.
  • Toplantıda ASO Başkanı Özdebir;
    • Sağlık kurulları gibi sanayide de bir kurul oluşturulup, bu kurulun belirlediği plan ve programlar çerçevesinde firmaların yönlendirilmesinin önemli olduğunu,
    • Virüs süreci ile birlikte dijitalleşme eğiliminin hızlandığını, pek çok hizmetin dijitale kaymasının beklenebileceğini ancak bu dönüşümün Türkiye’de hızla gerçekleşmesinin zor olduğunu,
    • Normalleşme döneminin öncelikli gündem maddesinin “işsizlik” olacağını belirtti.
  • Sn. Bakan ise süreçte yapılanları ve yapılacakları açıklayarak sanayicilere çeşitli önerilerde bulundu (05.05.2020). Kaynak

T.C. Dışişleri Bakanlığı

• Sn. Bakan, Dışişleri Bakanlığı COVID-19 Destek ve Koordinasyon Merkezinde düzenlediği basın toplantısında;
  • Şimdiye kadar 103 ülkeden 65 binden fazla vatandaşın Türkiye’ye dönmesinin sağlandığını,
  • Bugüne kadar yurt dışında 473 vatandaşın hayatını kaybettiğini, 350’den fazlasının cenazesinin Türkiye’ye getirildiğini açıkladı (05.05.2020). Kaynak

T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı

• Bakanlık;
  • COVID-19 ile mücadelede ön saflarda yer alan başta sağlık çalışanları olmak üzere tüm kahramanlara yönelik mektup yarışması düzenleneceğini,
  • Yarışma için son başvuru tarihinin 10 Mayıs olduğunu,
  • Yarışma sonuçlarının 19 Mayıs 2020 tarihinde açıklanacağını duyurdu (05.05.2020). Kaynak

Yükseköğretim Kurulu (YÖK)

• YÖK;
  • 4 Mayıs 2020 tarihli Kabine Toplantısı‘nda 15 Haziran 2020’den itibaren üniversitelerin akademik takvime dönebileceği kararı alındığını,
  • Üniversitelerde normale dönüşün 1 Haziran 2020’den itibaren 14 gün boyunca salgının kontrol altına alındığının ve kesin düşüşe geçtiğinin beyan edilmesi koşuluyla tedrici olarak başlayacağını,
  • Üniversitelerin senatoları tarafından “kendi koşullarını dikkate alarak” kendilerine en uygun takvimi belirleyebileceğini,
  • Üniversitelerin, öğrencilerin bu dönemde yaşamış oldukları zorlukları göz önünde bulundurarak akademik takvime dönme sürecinde “öğrenci merkezli bir yaklaşım” benimsemeleri gerektiğini belirtti (05.05.2020). ​Kaynak

Türk Tabipleri Birliği (TTB)

• TTB tarafından yapılan basın toplantısında: 
  • “Normalleştirme” adımları epidemiyoloji biliminin gereklerine göre atılmalıdır, halkın ve sağlık çalışanlarının sağlığı korunmalıdır!, denildi (05.05.2020). Kaynak

İstanbul Tabip Odası (İTO)

• İTO tarafından “normalleşme” adımlarının “en azından” bayram sonrasına bırakılması gerektiği açıklandı. Kaynak
  • Açıklamada 22 Mart’tan bu yana sokağa çıkma yasağı kapsamında olan 65 yaş üstü nüfusun kontrollü bir şekilde sokağa çıkmasının sağlanmasının doğru bulunduğu ancak “normalleşme” adı altında getirileceği duyurulan diğer bütün adımların, en azından İstanbul için, Ramazan Bayramı sonrasına bırakılmasının hayati önem taşıdığı belirtildi.

Ankara Tabip Odası

• Ankara Tabip Odası Yönetimi COVID-19 pandemisi sürecinde diğer hastalıklar sebebiyle sağlık kurumuna gitmesi gereken hastaların virüs kapma endişesiyle hastaneye gitmediklerini belirterek sağlık hakkına erişimin zorlaştığına ilişkin basın bülteni yayımladı. Kaynak

Türk Toraks Derneği (TTD)

• Dernek tarafından “Bilimsel Araştırma İzni Konusunda Görüş Yazısı” yayımlandı. Kaynak
  • Sağlık Bakanlığı’nın COVID-19 ile ilgili çalışmalarda önce İl Sağlık Müdürlükleri’nden izin alınması daha sonra tüm izinlerin Sağlık Bakanlığından alınması yaklaşımının bilimin özüne uygun olmadığı belirtildi.

Türk Klinik Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Derneği (KLİMİK)

• 5 Mayıs Dünya El Hijyeni Günü sebebi ile dernek tarafından yayımlanan duyuruda, el hijyeninin enfeksiyon hastalıklarının önlenmesindeki önemi vurgulandı. Kaynak
• Dernek tarafından 8 Mayıs 2020 Cuma günü, 21.00-22.30 saatleri arasında “COVID-19’da Patogenez, Akciğer Dışı Tutulumlar ve Tedavileri” konulu web konferansının yapılacağı duyuruldu. Kaynak

Türkiye Psikiyatri Derneği (TPD)

• Ruhsal Travma ve Afet Psikiyatrisi Çalışma Birimi ve derneğin diğer üyelerinin katkısı ile hazırlandığı belirtilen “COVID-19 Tedavisinde Önleyici, Koruyucu ve Tedavi Edici Psikiyatrik Hizmetler” raporu TPD tarafından yayımladı. Kaynak

Türk Eczacıları Birliği (TEB)

• TEB tarafından yapılan basın açıklamasında maskelerin sağlık otoritesi tarafından belirlenecek belirli bir tavan fiyatıyla satılması kararının desteklendiği bununla birlikte ücretli maskelerin sadece eczanelerden verilmesi gerektiği belirtildi. Kaynak

HASUDER’den Haberler

• “Günün Konusu” bölümünde bugün Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Sağlığı Çalışma Grubu  “Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) Salgını Ve İstenmeyen Gebelikler” konulu içeriği paylaştı. Okumak için

Okuma Önerisi 

Nüfus akışı Çin’de COVID-19’un mekan-zamansal dağılımını tetikliyor

Makalede büyük ölçekli ve yaygın insan göçünün yerel salgınları yaygın salgınlara dönüştürebileceği ve nüfus akışlarının hızlı ve doğru takibinin epidemiyolojik olarak bilgilendirici olabileceği belirtilmiş. Analizler için 1 Ocak-24 Ocak 2020 tarihleri ​​arasında Çin genelinde 296 bölgeye taşınırken Wuhan’dan geçen 11 milyon 478 bin 484 kişinin verileri kullanılmış. İlk olarak, karantinanın hareketliliği durdurmadaki etkinliği saptanmış. İkincisi, Wuhan’dan nüfus çıkışının dağılımının tüm Çin’de 19 Şubat 2020’ye kadar görülen COVID-19 enfeksiyonlarının göreceli sıklığını ve coğrafi dağılımını doğru bir şekilde öngördüğü gösterilmiş. Üçüncü olarak, sadece doğrulanmış vakaları tahmin etmek için değil, aynı zamanda yüksek bulaştırma riski olan yerel vakaları da erken aşamada saptamak için nüfus akışı verilerini kullanan bir mekan-zamansal “risk kaynağı” modeli geliştirilmiş. Bu risk kaynağı modelinin COVID-19’un coğrafi yayılımını ve Wuhan’dan nüfus çıkışına dayalı büyüme paternini istatistiksel olarak saptamak için kullanılabileceğini ve farklı yerler için zaman içinde COVID-19 yayılım riski için bir değerlendirme aracı sağlayacağı belirtilmiş. Bu yaklaşımın politika yapıcılar tarafından hızlı ve doğru risk değerlendirmeleri yapmak ve devam eden salgınlardan önce sınırlı kaynakların tahsisini planlamak için kullanılabileceği ifade edilmiş.

Jia, JS. et al. Population flow drives spatio-temporal distribution of COVID-19 in China. Nature (2020). https://doi.org/10.1038/s41586-020-2284-y

---

*Bu metin HASUDER adına Prof. Dr. Nazım Ercüment Beyhun, Doç. Dr. Lütfi Saltuk Demir, Dr. Öğretim Üyesi Melike Yavuz, Uzm. Dr. Musa Şahin, Uzm. Dr. Ahmet Naci Emecen, Arş. Gör. Dr. Tülin Çoban, Arş. Gör. Dr. Tuğçe Dartılmak, Arş. Gör. Dr. İrem Dilaver, Arş. Gör. Dr. Aslı Ata Teneler, Arş. Gör. Dr. Güzin Özbey ve Arş. Gör. Dr. Atalay Aktuna tarafından hazırlanmıştır.