HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ (HASUDER)
YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) HABER POSTASI
(08.09.2020) 

• DSÖ’ye kümülatif olarak bugüne kadar yaklaşık 27 milyon COVID-19 vakası ve 900 000 ölüm bildirilmiştir. 6 Eylül’de sona eren hafta 1.8 milyon yeni vaka ve 37 000 yeni ölüm bildirildi, buna göre bir önceki haftaya (24-30 Ağustos) göre yeni vaka sayısında %5 artış, yeni ölüm sayısında %2 azalma görüldü (07.09.2020). 
• PAHO Stratejik Fonu, COVID-19 sırasında kritik ilaçların ve sarf malzemelerinin tedariğinin kesintiye uğramasını en aza indiriyor (31.08.2020). Kaynak
• DSÖ küresel anketinde, ülkelerin %90’ı COVID-19 salgınından bu yana temel sağlık hizmetlerinde aksamalar bildirdi. Buna yanıt olarak DSÖ; öncelikleri belirlemek için triyaj, çevrimiçi hasta konsültasyonlarına geçiş, reçeteleme uygulamalarını değiştirme ve duruma göre tedarik zinciri ve halk sağlığı önlemlerini uyarlama, hastaların mali zorluklarını dengelemek için kullanıcı ücretlerinin kaldırılması gibi stratejiler önermektedir. DSÖ, deneyimlerin ve en iyi uygulamaların paylaşılması için web tabanlı bir platform olan ‘COVID19: Sağlık Hizmetleri Öğrenim Merkezi’ni geliştirmektedir (31.08.2020). Kaynak
• Daha etkili ve şeffaf bir ülke müdahalesi için 16 Mart 2020’de canlı bir dijital platform geliştirilmişti. Platforma 110 planın yüklendiği ve 106 ülkenin, halk sağlığı müdahaleleri ve temel sağlık hizmetleri ve sistemlerini sürdürme konularında “eylem kontrol listesini” kullanarak faaliyetlerini izlemekte olduğu bildirildi (03.09.2020). Kaynak
• Güvenli ve etkili COVID-19 aşısı bulma yarışı devam ederken Afrika kıtasındaki 54 ülkenin tamamı Salgın Hazırlık Yenilikleri Koalisyonu (CEPI), Gavi Aşı İttifakı (Gavi) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından yönetilen küresel bir girişim olan COVAX ile ilgilendiklerini ifade etti. Avrupa Komisyonu, COVAX Tesisine katıldı ve 400 milyon avroluk katkıda bulundu (03.09.2020).
• Sağlık İçin Davranışsal İçgörüler ve Bilimler Teknik Danışma Grubu‘nun ilk toplantısında Dr. Tedros, ‘COVID-19 salgını dünyaya halk sağlığı kurumlarının ve uzmanlarının, insanların ve toplumların nasıl davrandıklarını ve nasıl kararlar aldıklarını daha iyi anlamaları gerektiğini öğretti.’ dedi (03.09.2020). Kaynak
• Dr. Tedros, ‘Etkili bir COVID-19 aşısına sahip olduğumuzda bunu da etkili bir şekilde kullanmalıyız. Tekrarlayacağım: aşı milliyetçiliği salgını kısaltmayacak, uzatacak.’ dedi (04.09.2020).

Teknik Rehberlik ve En Son Yayınlar: 

• Dr. Maria Van Kerkhove ve Dr. Janet Diaz ile ‘COVID-19 klinik bakımı üzerine Soru-Cevap’ videosu yayımlandı (02.09.2020).
• DSÖ, COVID-19 hastalarında kortikosteroid kullanımına ilişkin kılavuz yayımladı. Mevcut kanıtlara dayanarak iki öneri yapılmıştır: şiddetli ve kritik COVID-19 hastalarında 7 ila 10 günlük sistemik kortikosteroid tedavisi için güçlü bir öneri, ciddi olmayan COVID-19 hastalarında kortikosteroid tedavisinin kullanılmaması için koşullu bir öneri (02.09.2020). Kaynak
• DSÖ, şüpheli veya doğrulanmış COVID-19’dan ölen kişilerin bedenlerinin enfeksiyon önleme ve kontrol önerilerine uygun şekilde yönetilmesi için otopsiler sırasında kişisel koruyucu ekipman (KKD) gereksinimlerinin açıklığa kavuşturulması, otopsi sırasında güncellenmiş havalandırma gereksinimleri gibi konularda bilgi sağlayarak rehberliğini güncelledi (04.09.2020). Kaynak
• COVID-19 halk sağlığı sürveyansı için DSÖ vaka tanımları güncellendi (07.09.2020). Kaynak

DSÖ bölgelerinde öne çıkan gelişmeler:

• Afrika Bölgesi (AFRO): 
  • DSÖ Afrika Bölgesi’ndeki COVID-19 vakalarının ve ölümlerin sayısı, bu raporlama döneminde sırasıyla %21 ve %13 düşüşle düşüş eğilimi göstermeye devam etti. 
  • Güney Afrika, yeni vaka sayıları bu hafta azalsa bile tüm yeni vakaların %37’sini oluşturarak bölgedeki en yüksek vaka sayısını bildirmeye devam etti. Çok sayıda vaka bildiren diğer ülkeler arasında Etiyopya, Cezayir, Namibya ve Kenya bulunmaktadır. Nijerya’daki vakalar bu hafta bir önceki haftaya göre %35 azalırken, bildirilen ölüm sayısı %200 arttı.

• Amerika Bölgesi (AMRO): 
  • Amerika’daki tüm COVID-19 vakalarının yaklaşık dörtte üçü Amerika Birleşik Devletleri ve Brezilya’da bulunmaktadır. Arjantin, Kolombiya ve Peru, bölgedeki yeni vakalarda bir sonraki en büyük yüzdeyi oluşturmaktadır. Bahamalar’da, vakalarda (%18) ve ölümlerde (%15) artış görülmeye devam ettiğinden halk sağlığı ve sosyal önlemler Ağustos ortasından itibaren uzatıldı.

• Doğu Akdeniz Bölgesi (EMRO): 
  • Bölgedeki en yüksek sayıda yeni vaka Irak, İran, Fas, Suudi Arabistan ve Kuveyt’te raporlandı. Irak, yeni COVID-19 vakası bildirimlerinde zirveyi korudu. Afganistan’da yeni vaka sayısı geçen haftaya göre bu hafta %77 artarken yeni ölümler %33 azaldı. Bahreyn’de vakalar, ülkenin Haziran ayı sonunda sınırlarını yeniden açmasından bu yana vakaların artış gösterdiği Tunus’ta olduğu gibi, son 7 günde yaklaşık %44 arttı.
  • DSÖ Bölge Direktörü tarafından Doğu Akdeniz Bölgesi’ndeki COVID-19 vakalarının sayısındaki artışa ilişkin açıklama yapıldı. Bölge Ofisi okullara güvenli bir şekilde dönüş konusunda; hastalandığında evde kalmak, mesafe kurallarına uymak vb. önerilen eylemleri içeren kılavuzlar geliştirmiştir (03.09.2020). Kaynak

• Avrupa Bölgesi (EURO)
  • Avrupa Bölgesinde Fransa, yaklaşık 44 000 vaka ile son 7 gün içinde en yüksek sayıda yeni vaka bildirimini yaptı. Fransa’yı yakın takip eden İspanya ise 40 000’in biraz üzerinde yeni vaka bildirdi. Rusya ve Ukrayna da çok sayıda vaka bildirmeye devam etti. Ukrayna’da son 7 günde %19 artışla vakalar artmaya devam etti; hükümet, halk sağlığı önlemlerini ve sosyal önlemleri ekim ayı sonuna kadar uzattı.
  • İtalya’da vakalar artış göstermeye devam ederken bu hafta olan %9’luk artış, geçen haftadaki yaklaşık %85’lik artıştan önemli ölçüde daha düşüktü.

• Güney Doğu Asya Bölgesi (SEARO): 
  • Hindistan, son 7 gün içinde yaklaşık 600 000 yeni vaka bildirimine ulaştı; çok yüksek sayıda yeni vaka bildirmeye devam ediyor. Günlük ortalama 81 582 vaka ile geçen haftanın en yüksek günlük yeni vaka sayısına sahipti. Myanmar’da ise vakalar son 7 gün içinde yaklaşık %87 olmak üzere belirgin derecede arttı.

• Batı Pasifik Bölgesi (WPRO): 
  • Bu bölgede en fazla yeni vaka bildiren üç ülke Filipinler, Japonya ve Kore Cumhuriyeti’dir. Ancak Filipinler geçtiğimiz hafta bir önceki haftaya göre yeni vakalarda düşüş gördü. Fransız Polinezyası, son 7 günde vakalarda %29’un biraz üzerinde bir artış gördü; geçen ay daha sıkı sınırlama kuralları getirilirken okulların 7 Eylül’de yeniden açılmasıyla birlikte hem hükümet hem de Fransız Yüksek Komisyonu, katı halk sağlığı önlemlerini ve sosyal önlemleri devre dışı bıraktı.
  • DSÖ WPRO, taraf devletler ve DSÖ Ülke Ofisleri için karar vermek amacıyla çok kaynaklı gözetim (MSS) üzerine bir web semineri düzenledi. Amaç, COVID-19 karar verme sürecini çok kaynaklı sürveyansla desteklemek için epidemik analizin nasıl bir araç olarak kullanılabileceğine dair ortak bir anlayış oluşturmaktı (01.09.2020). Kaynak

• ECDC tarafından, süregelen halk sağlığı tehditleri hakkında haftalık bir bülten olan  “Bulaşıcı Hastalık Tehditleri Raporu, 30 Ağustos – 5 Eylül 2020, 36. Hafta” yayımlandı. Raporda COVID-19’un yanı sıra diğer bulaşıcı hastalıklar ile ilgili güncellemeler yer aldı (04.09.2020). Kaynak

• FDA, trakeal entübasyonu kolaylaştırdığı ve cerrahi veya mekanik ventilasyon sırasında iskelet kası gevşemesini sağladığı belirtilen cisatracurium besylate USP 20 mg / 10mL için yeni bir ilaç uygulamasını onayladı (02.09.2020).
• FDA tüketicileri koruma çabasının bir parçası olarak, sahte COVID-19 iddiaları bulunan onaylanmamış bir ürünü sattığı için Federal Ticaret Komisyonu ile 1 Party At A Time’a bir uyarı mektubu gönderdi. Şirket, ürünün insanlarda COVID-19’u hafifletebileceği, önleyebileceği, tedavi edebileceği, teşhis edebileceği veya iyileştirebileceğine dair yanlış veya yanıltıcı iddialarla niasin içeren bir ürün olan BetterFly satıyor (02.09.2020).
• FDA, COVID-19 ile hastanede yatan hastaları tedavi etmek için plazma kullanımı için yakın zamanda yayınlanan Acil Kullanım İzni (EUA) ile ilgili bilgi sağlamak için “Investigational COVID-19 Convalescent Plasma“ kılavuzunu güncelledi (02.09.2020).
• FDA’nın COVID-19 ile ilgili tüketici güncellemeleri artık en az beş dilde mevcut (03.09.2020).
• FDA, ajansın yanıt çabalarının gerçeklerine, rakamlarına ve önemli noktalarına hızlı bir bakış sağlayan güncellenmiş bir COVID-19 Özeti yayımladı (04.09.2020).

• Haftanın konuları bölümünde Prof. Dr. Dilek Aslan bu hafta 06.09.2020 tarihinde “Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar” konulu içeriği paylaştı.

Gebelikte COVID-19 hastalığının klinik belirtileri, risk faktörleri ve maternal ve perinatal sonuçları: canlı (living) sistematik inceleme ve meta-analiz

Kesin/olası COVID-19 hastası olan gebe kadınlarda klinik belirtilerin, risk faktörlerinin ve maternal ve perinatal sonuçların belirlenmesi amacıyla yapılmış olan bu sistematik derleme ve metaanaliz çalışmasında 1 Aralık 2019’dan 26 Haziran 2020’ye kadar Medline, Embase, Cochrane veritabanı, WHO COVID-19 veritabanı, Çin Ulusal Bilgi Altyapısı (CNKI) ve Wanfang veritabanlarının kayıtları, sosyal medya ve referans listeleri incelenmiş; konuyla ilgili kohort çalışmaları (77 çalışma) dahil edilmiştir. Genel olarak, herhangi bir nedenle hastaneye başvuran hamile kadınların %10’una (% 95 GA %7-%14; 28 çalışma, 11.432 kadın) kesin/olası COVID-19 tanısı konmuştur. Gebelikte COVID-19’un en yaygın klinik belirtilerinin ateş (%40) ve öksürük (%39) olduğu; gebe olmayan üreme çağındaki kadınlarla karşılaştırıldığında, COVID-19 hastası olan gebe kadınların ateş ve miyalji semptomlarını gösterme olasılıklarının daha düşük; yoğun bakım ünitesine yatış ve invaziv mekanik ventilasyon ihtiyaç duyma olasılıklarının daha yüksek olduğu saptanmıştır. Kesin COVID-19 hastası olan 73 gebe kadının herhangi bir nedenden öldüğü (%0,1; 26 çalışma, 11.580 kadın); ileri anne yaşı, yüksek beden kitle indeksi, kronik hipertansiyon ve önceden var olan diyabetin gebelikte şiddetli COVID-19 ile ilişkilendirildiği; önceden var olan maternal komorbiditenin yoğun bakım ünitesine yatış ve invaziv ventilasyon için bir risk faktörü olduğu; erken doğum oranlarının, COVID-19’lu gebelerde hastalığı olmayan gebelere göre daha yüksek olduğu belirtilmiştir. Ayrıca çalışmanın sonuçları, COVID-19’lu annelerden doğan tüm yenidoğanların dörtte birinin yenidoğan ünitesine kabul edildiğini ve hastaneye yatış risklerinin daha yüksek olduğunu göstermiştir. Çalışmada tüm analizlerin düzenli olarak güncelleneceği belirtilmiştir.

Allotey J, et al. Clinical manifestations, risk factors, and maternal and perinatal outcomes of coronavirus disease 2019 in pregnancy: living systematic review and meta-analysis. BMJ 2020;370:m3320. http://dx.doi.org/10.1136/bmj.m3320