HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ (HASUDER) 

YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) HABER POSTASI (05.04.2020)

Kesin Olgu: Türkiye (22.934) Dünya (1.051.635) Ölüm: Türkiye (501), Dünya (56.985)

DSÖ Risk Değerlendirmesi: Küresel seviye – Çok Yüksek

Günün HASUDER Önerisi 

Sağlığımızı Korumak İçin Bizimde Yapacaklarımız Var ! Yeni Koronavirüs Hastalığı ile mücadele için sağlığımızın korunması her koşulda gerekmektedir. Genel halk sağlığı yaklaşımlarımızla uyumlu olan “sağlıklı beslenme, fizik aktivite, yeterli süre ve düzenli uyku, stresle baş etme” önerilerimiz bu dönemde de geçerlidir. Bu önerilerimiz bağışıklık sistemimizin güçlenmesine katkı sağlar.

Dünyadan Haberler

DSÖ Durum Raporu-75  (WHO Situation Report-75)

• Son 24 saat içinde bir yeni ülke / bölge / yöre COVID-19 vakaları bildirmiştir: Bonaire, Sint Eustatius and Saba.
• Dünya genelinde vakalar 1.000.000’un, ölümler 50.000’in üzerine çıktığından dolayı Dr. Tedros, ülkelerin kısıtlamaları sona erdirmelerinin ve kısıtlamaların ekonomik etkilerini hafifletmelerinin en iyi yolunun virüse agresif ve kapsamlı bir önlem paketi ile saldırmak olduğunu vurguladı. Burada
• DSÖ, umumi el hijyen istasyonlarına evrensel erişim öneren ve bunların herhangi bir kamu veya özel ticari binaya ve herhangi bir toplu taşıma tesisine girip çıkarken kullanılmasını zorunlu kılan yeni bir teknik rehber yayınlamıştır. Ayrıca sağlık tesislerinin el hijyenine erişimi ve el hijyenini uygulamayı iyileştirmesini önermektedir. Burada
• DSÖ/Avrupa, DSÖ Avrupa Bölgesi 6 Üye Devleti –Ermenistan, Azerbaycan, Belarus, Gürcistan, Moldova Cumhuriyeti ve Ukrayna– için COVID-19’a karşı verdikleri mücadelelerde ülkelerin acil ihtiyaçlarını karşılamak üzere Avrupa Komisyonu’ndan 30 milyon € katkı aldı. Burada

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)

• Engellilere yönelik önlemleri içeren “COVID-19 Salgını Sırasında Engellilik Durumları” yayınlandı (26.03.2020). Kaynak
• DSÖ, evde sağlıklı olmaya yardımcı olmak üzere; fiziksel olarak aktif kalma, zihinsel sağlığımızla ilgilenme, sigarayı bırakma ve sağlıklı ebeveynlik ipuçlarını içeren #HealtyAtHome kampanyasını başlattı (02.04.2020). Kaynak

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (Centers for Disease Control and Prevention, CDC)

• “Olası/Kesin COVID-19 Hastalarının Nakli ve Yatışı için Sağlık Profesyonellerine Yönelik Kontrol Listesi” yayınladı (03.04.2020). Kontrol listesinin içeriği aşağıdaki gibidir:
  • COVID-19 için enfeksiyon önleme ve kontrol politikalarınızı gözden geçirin:
    • Olası/Kesin hastaya korunmasız maruz kalım (yani önerilen KKD’yi giymeme) sonrasında İSG birimi tarafından değerlendirilirken nasıl bir yol izleneceğini öğrenin.
    • Akut solunum yolu semptomları olan hastaların değerlendirilmesi ve triyajı
    • Hasta yerleştirme
    • Göz koruyucu kullanımı da dahil olmak üzere “Standart, Temas ve Damlacık İzlasyonu Önlemleri”nin uygulanması
    • Ziyaretçi yönetimi
    • Hastalar için kaynak kontrol önlemleri (ör. şüpheli hastalara maske takılması)
    • Aerosol üretme prosedürlerinin gerekliliklerinin yerine getirilmesi
    • Araştırılan kişilerle (person under investigation) karşılaşan hastalar için uyanık olun.
    • Potansiyel bir COVID-19 vakasının/temasın kurumdaki enfeksiyonu kontrol birimlerine ve halk sağlığı yetkililerine nasıl bildirileceğini öğrenin.
    • Hastaysanız evde kalın ve İSG birimini bilgilendirin.
    • Yerel halk sağlığı kurumunuzla nasıl iletişim kuracağınızı ve bunlardan nasıl bilgi alabileceğinizi öğrenin. Kaynak
• COVID-19 için hastanelere yönelik kapsamlı bir “hazırlıklı olma (preparedness)” kontrol listesi yayınlandı (03.04.2020). Kaynak

Türkiye’den Haberler

Pozitiflik % = Günlük Yeni Vaka Sayısı / Günlük Test Sayısı x 100

Fatalite Hızı % = Kümülatif Ölüm Sayısı / Kümülatif Vaka Sayısı x 100 Kaynak

HASUDER tarafından hazırlanmıştır (04.04.2020)

HASUDER tarafından hazırlanmıştır. (04.04.2020) Yeni Vaka  Enfeksiyon Hızı = Günlük Yeni Vaka Sayısı / TÜİK Türkiye Nüfusu x 1.000.000 Kümülatif Vaka  Enfeksiyon Hızı = Kümülatif  Vaka Sayısı / TÜİK Türkiye Nüfusu x 1.000.000

T.C. Sağlık Bakanlığı

• Sağlık Bakanlığı twitter hesabında doğru tıbbi maske kullanımı ile ilgili  iki video paylaştı (04.04.2020).Video1 Video2

T.C. İçişleri Bakanlığı 

• İstisnalar” konulu ek genelgede; 
  • İstisnai durumlar tanımlanarak bu durumları bulunan bireylere Seyahat İzin Kurullarınca seyahat izin belgesi verilebileceği, 
  • Seyahat izin belgesi taleplerinin Alo 199 hattı ve E- Başvuru sistemi ile valilik ve kaymakamlıklardaki seyahat izin kurullarına doğrudan başvuru şeklinde  gerçekleştirileceği belirtildi (04.04.2020). Kaynak

T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı

• Bakanlık, 
  • Tüm illerde bakanlığa, belediyelere ve sivil toplum kuruluşlarına bağlı tüm kadın konukevlerinde COVID-19’a karşı ek tedbirleri uygulamaya alındığını, 
  • 6284 sayılı “Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun” kapsamında, “kendisine ve gerekiyorsa beraberindeki çocuklara, bulunduğu yerde veya başka bir yerde uygun barınma yeri sağlanması” tedbiri alınan kadınlar ve çocuklarına konukevleri dışında uygun barınma hizmetleri verildiğini açıkladı (03.04.2020). Kaynak
• Bakanlık,
  • SUT’ta yapılan düzenlemeyle karşılanan yoğun bakım tedavi ücretlerinin iki katına çıkarıldığını,
  • Koronavirüs tedavisinde kullanılan ilacın da geri ödeme listesine alındığını,  
  • İmmün plazma tedavisi işlemine ait bedellerin de karşılanacağını belirtti (04.04.2020) Kaynak

T.C.Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

• Sn. Bakan “COVID-19 Türkiye Platformu” koordinasyonunda gerçekleştirilen Aşı ve İlaç Geliştirme Sanal Konferansı’nda; 
  • Aşı ve ilaç geliştirme projelerindeki temel araştırmalara TÜBİTAK’ın liderlik ettiğini,
  • Sürecin en hızlı ve etkin bir şekilde yürütülebilmesi için TÜBİTAK MAM Gen Mühendisliği ve Biyoteknoloji Enstitüsünün koordinasyonunda COVID-19 alt platformunu kurulduğunu,
  • Bu platformun altında 7 farklı aşı projesi ile 7 farklı ilaç geliştirme projesinin yürütüldüğünü,
  • Bu amaç için 24 üniversite, 8 kamu Ar-Ge birimi ve 8 özel sektör kuruluşunun çalıştığını belirtti (02.04.2020) Kaynak

T.C. Ticaret Bakanlığı

Sn. Bakan;

• COVID-19’dan çok etkilenen ülkelerle dış ticaretin gerilediğini,
• Bunu telafi etmek için temassız ticaret uygulamasını hayata geçirdiklerini, 
• Bu dönemde, ihracatın kara yolu yanında demir yoluna da yönlendirilmesi gerektiğini,
• Mart ayında ihracatı en çok etkilenen sektörlerin başında otomotiv ve hazır giyim sektörlerinin geldiğini,
• Maskelerin halkın daha kolay ulaşabileceği noktalarda satışı için çalışma yaptıklarını,
• Reklam Kurulunun fahiş fiyat artışı yapan 198 firmaya 10 milyon lira ceza kestiğini belirtti (03.04.2020). Kaynak

T.C. Dışişleri Bakanlığı

Sayın Bakan, 2 Nisan 2020 tarihinde ilk kez video telekonferansla gerçekleştirilen NATO Dışişleri Toplantısı’na katıldı. Toplantıda Covid-19 salgınıyla mücadele değerlendirildi. Kaynak

T.C.Tarım ve Orman Bakanlığı

Bakanlık,      

• Çipura ve levrek balıklarında Covid-19’a karşı sağlıklı beslenme amacıyla 3-4-5 Nisan’da “Evde Hayat, Sofrada Balık” sloganıyla bir kampanya yapılacağını,
  • 3 Nisan 2020 tarihinden itibaren 3 gün bu balıkların zincir marketlerde maliyetine satılacağını duyurdu. (03.04.2020) Kaynak
• Bakanlığa ait Türkiye genelinde ve 81 ilde bulunan 5 bin 450 oda kapasiteli misafirhaneler sağlık çalışanlarına tahsis edildi, sağlık çalışanlarından ücret talep edilmeyeceği belirtildi.(03.04.2020) Kaynak

T.C. Gençlik ve Spor Bakanlığı 

• Federasyon başkanlarıyla yapılan toplantıda liglerin geleceği, sporcu sağlığı ile ilgili alınması gereken tedbirler, kulüplerin bu süreçte yaşayacağı finansal sorunlar ve halk sağlığı konuları ele alındı (02.04.2020). Kaynak
• Kredi Yurtlar Genel Müdürlüğüne bağlı yurtlarda barınan ve Mart ayındaki yurt ücretini vermiş olan öğrencilerin ödediği ücretlerin 2 Nisan 2020 itibarıyla iade edilmeye başlandığı; Nisan, Mayıs ve Haziran ayları için de öğrencilerden ücret alınmayacağı belirtildi (02.04.2020). Kaynak
• Sn Bakan, yurt dışından gelen 15 bin 756 vatandaşın hâlen 51 ilde 78 öğrenci yurdunda, 14 günlük karantina süreçlerini geçirmekte olduklarını bildirdi. (04.04.2020) Kaynak

T.C.Milli Savunma Bakanlığı

Sn. Bakan;

• Başlangıçtan itibaren, tüm birimlerde gereken tedbirlerin alındığını,
• Kurs, tatbikat ve toplantı gibi görevlerinden dolayı yurt dışından dönen personelin 14 gün gözetim altında tutulması kararını hassasiyetle uyguladıklarını,
• Şu an itibarıyla Dikimevi Müdürlüklerince haftada toplam 1 milyon maske, 5 bin tulum, İlaç Fabrikası Müdürlüğünce de haftada 5 bin litre alkol bazlı dezenfektan üretildiğini,
• Makine Kimya Endüstrisi Kurumu (MKEK) Mamak tesislerinde maske üretimine yönelik yeni tedarik edilen makine ve teçhizatın kullanımına başlandığını belirtti. 
• İtalya ve İspanya’ya, virüsle mücadelelerine katkı sağlamak maksadıyla, sağlık malzemeleri gönderildiğini anımsattı  (04.04.2020). Kaynak

T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı

Sn. Bakan,

• Sağlık güvenliği amacıyla hak sahiplerine yapılacak sosyal yardım ödemelerinin,3 Nisan 2020 itibarıyla PTT görevlileri, bekçiler ve kolluk birimleri vasıtasıyla kararlaştırılan 5 gün içinde vatandaşların kendi ikametlerinde yapılmaya başlandığını,
• Bu süreçte vatandaşlara PTT iş yerlerinden, PTT ATM’lerinden ve kamu banka ATM’lerinden ödeme yapılmayacağını ifade etti (04.04.2020). Kaynak

 Türk Kızılay

• Türk Kızılay, Türkiye genelinde bulunan Toplum Merkezlerinde maske ihtiyacına da cevap vermek amacıyla seri üretime geçildiğini belirtti. (03.04.2020). Kaynak
• Genel Başkan,
  • COVID-19 salgınıyla mücadelede iyileşmiş hastalardan alınan kan plazmasıyla kritik durumda olan hastaların tedavisine destek verilmeye önümüzdeki hafta başlanacağını,
  • Sürecin Sağlık Bakanlığı’nın koordinasyonunda, Kızılay’ın yürütücülüğünde ilerleyeceğini,
  • Plazmanın, plazmaferez sistemiyle Sağlık Bakanlığının COVİD-19 tanısı koyduğu ve daha sonra da taburcu olan, kan verebilme özelliklerine sahip olan 18-65 yaş arası kişilerden alınacağını,
  •  Kayıtların Sağlık Bakanlığı ile beraber tutulacağını,
  • Sürecin aşağıdaki gibi işleyeceğini duyurdu (03.04.2020):
    • Kişinin koronavirüsle enfekte olduğu yapılan testlerle belirlenir.
    • Hastaya tedavi süreçleri uygulanır.
    • Tedavi süreçleri sonrası iyileşen kişi kan bağışından önce 14 gün bekleme sürecine girer.
    • Plazma bağışından önce tekrar test yaptırılır.
    • Negatif sonucu gösterir raporla bağışçı Kızılay’ın Aferez bağış noktalarına gider.
    • Bağışçının kan vermesinde sakınca olup olmadığı tespiti yapılır. Beyanı ve onam formu alınır.
    • Kan bağışçısının kanında bulunan ve hastanın ihtiyacı olan plazma aferez cihazında ayrıştırılır ve diğer bileşenler kan bağışçısına geri verilir.
    • Alınan plazma için standart testler uygulanır.
    • Testleri tamamlanan plazma tedavi bekleyen hastalar için ilgili hastanelere ulaştırılır. Kaynak

Türk Tabipleri Birliği (TTB)

• DİSK, KESK, TMMOB ve TTB’nin salgınla etkin mücadelede halkın sağlığını, işini ve aşını korumak için imzaya açtığı 7 acil önlem çağrısına kurum ve kişilerden büyük destek geldi. Kısa zamanda on binlerce kişi, aydın, akademisyen, sanatçı, milletvekili ve kurum #YediAcilÖnlem metnini imzaladı (04.04.2020). Kaynak
• TTB Etik Kurulu, salgın yönetimi, salgında kişisel bilgilerin gizliliği, sağlık kurumlarının yöneticilerinin yükümlülükleri, uluslararası işbirliği, salgında medyanın rolü ve salgında hizmet sunumu yükümlülüklerine yönelik görüşünü açıkladı.
  • Evde kalma gibi kişilerin özgürlüklerinin sınırlandırıldığı durumlarda,
    • Evde kalanların tıbbi, ekonomik ve sosyal gereksinimleri için kamusal kaynaklar kullanılmalı, 
    • Yaşanabilecek olası maddi kayıplar sosyal devlet ilkeleri uyarınca telafi edilmeli,
    • Toplumsal dayanışma pratikleri geliştirilmeli,
  • Salgından çıkar sağlamaya yönelik stokçuluk, karaborsacılık vb. yaklaşımları önlenmeli,
  • Salgından korunma önlemleri ciddiyetle ve özenle uygulanmalı, kimse dışlanmamalı, korunma önlemlerinin alınması konusunda sorumluluk bireylere bırakılmamalı,
  • Korunma önlemleri ve tedaviler için yapılacak her türlü harcama kamusal kaynaklardan sağlanmalı,
  • Devlet toplumu hızlı, gerçekçi, doğru ve tam olarak bilgilendirme ödevini yerine getirmeli, 
  • Hastaların bilgi gizliliği korunabilmeli,
  • Salgın hastalıklarla mücadele, damgalama ve ayrımcılıkla mücadeleyle birlikte yürütülmeli,
  • Salgın koşullarında da TTB’nin “Hekimlik ve İnsan Hakları Bildirgesi” ve “Özgürlüğünden Yoksun Bırakılan Bireylere İlişkin Bildirge”de tanımlanan ilkelere uyulmalı, 
  • Dezavantajlı gruplar lehine pozitif ayrımcılık yapılmalı,
  • Sağlık çalışanlarının, enfekte olduklarında veya sağlıkları hayati risk altına girdiğinde çalışma yükümlülüklerinin sınırsız olamayacağı göz önünde bulundurulmalı ve böylesi durumlarda gerekli sağlık ve güvenlik önlemleri alınmadıkça çalışanlar hizmet sunmaya zorlanmamalıdır (04.04.2020). Kaynak

Türk Hava Yolları (THY)

• COVID-19 küresel salgını sebebiyle, resmi otoritelerce alınan önlemler doğrultusunda;
  • 3 Nisan 2020 saat 23.59 itibariyle tüm iç hat uçuşların 20 Nisan 2020 tarihine kadar durdurulduğu duyuruldu (03.04.2020). Kaynak

HASUDER’den Haberler

• Doğru bilinen yanlışlara dair iki yeni infografik hazırlandı ve web sitemize yerleştirildi. Görmek için 
• “COVID-19: Gıda Sağlığı ve Gıda Güvencesi Üzerine” yazısı ile Prof. Dr. Dilek Aslan sık sorulan sorulardan bazılarına yanıt vermeye çalıştı. Okumak için 

Okuma Önerisi 

İtalya’da COVID-19 nedeniyle ölen olguların özellikleri ve olgu fatalite hızı

İtalya’da 17 Mart 2020 itibari ile meydana gelmiş olan ölümler (1625 ölüm) üzerinden olgu fatalite hızı %7,2 olarak hesaplanmıştıt. Çin’de 11.2.2020 itibari ile meydana gelmiş olan 1023 ölüm için hesaplanan olgu fatalite hızı ise %2,3’dür. Bu yazıda İtalya’daki yüksek fatalite hızının nedenleri ele alınmış ve 3 başlık altında açıklanmış: İtalya’da yaşlı nüfusun fazlalığı, Covid-19 ölümlerinin tanımı (“pay” ın tanımı), Test stratejisi (“payda” nın tanımı). Ülkelerarası karşılaştırmalar yapabilmek için test stratejilerinin, paya ve paydaya koyulan sayıların hangi tanımlar ve kriterlerle göre koyulduğunun açıklanması; olgu ve ölümlere ilişkin en temel tanımlayıcı değişkenlerin belirtilmesinin gerekliliği vurgulanmış.

Onder, G. et al. Case-Fatality Rate and Characteristics of Patients Dying in Relation to COVID-19 in Italy. JAMA. March 23, 2020. Doi: 10.1001 / jama.2020.4683

Şiddetli COVID-19 Konakçı Duyarlılığı ve Risk Skoru Oluşturulması: Wuhan Dışı 487 Olgu

Şiddetli enfeksiyona karşı duyarlılık gösteren bireyleri tanımlamak amacıyla tasarlanan araştırmada, Çin’in Zhejiang Eyaletindeki 487 hasta için vakalarla ilişkili potansiyel risk faktörleri araştırılmış ve yüksek riskli bireyleri tanımlamak için bir puan sistemi kurulmaya çalışılmış. İleri yaş, erkek cinsiyet, hipertansiyon varlığı başvuruda ciddi hastalıkla ilişkili bulunmuş. Ayrıca bu üç risk faktörü temelinde kurulan skor hafif semptomla başvuran hastalarda durumun ciddileşmesiyle de ilişkili saptanmış. Risk skorunun yüksek riskli bireyleri belirleyerek, bu hastalığın önlenmesi ve tedavisi için stratejiler tasarlamaya yardımcı olabileceği vurgulanmış.

Shi, Y. et al. Host susceptibility to severe COVID-19 and establishment of a host risk score: findings of 487 cases outside Wuhan. Critical Care (2020) 24:108. https://doi.org/10.1186/s13054-020-2833-7 

*Bu metin HASUDER adına Prof. Dr. Nazım Ercüment Beyhun, Doç. Dr. Lütfi Saltuk Demir, Dr. Öğretim Üyesi Melike Yavuz,  Uzm. Dr. Ayşe Gülsen Teker, Arş. Gör. Dr. Tülin Çoban, Arş. Gör. Hanife Ece Erik, Arş. Gör. Tuğçe Dartılmak ve Arş. Gör. İrem Dilaver tarafından hazırlanmıştır.