Merhaba Değerli Okurlarımız,
Pandemi Günleri Sohbetleri’nde bugüne kadar değerli hocalarımızla ve uzman hekimlerimizle röportajlar yaptık ancak tabi ki araştırma görevlisi hekimlerimizi unutmak mümkün değil. Bu zorlu günlerde neler yaşadıklarını, düşündüklerini ve istediklerini duymak çok önemli. Bu nedenle bu haftaki sohbetimizin konuğu HASUDER Araştırma Görevlileri Çalışma Grubu Temsilcisi Dr. Eray Öntaş. Kendisi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesinde Halk Sağlığı Anabilim Dalı’nda uzmanlık eğitimine devam ediyor. Bize zaman ayırdığı için teşekkür ederiz. Bundan sonraki haftalar için konuk olarak katılmak isterseniz lütfen aysegulsenteker@gmail.com adresine e-posta ile bildiriniz.
COVID-19 ne zaman ilgini çekmeye başladı? Hangi kaynaklardan süreci takip ettin?
İnternet haber sitelerinde sağlıkla ilgili haberlerin oluşturulma, yayımlanma ve yayılma süreçleriyle ilgili hem sağlık haberlerinin içeriğini incelediğim hem de sağlık iletişimindeki aktörlerin görüşlerini değerlendirdiğim tezim için bir kaç aydır, özellikle yerli ve yabancı basında yer alan sağlıkla ilgili içerikleri takip ediyorum.
Bu süreçte çok sayıda haber içinden, sadece ilgi duyduğum ve bazı niteliklerini tercih ettiğim içeriğe odaklanabilmek için -gürültüyü azaltabilmek için- hem en sık ziyaret edilen hem de alternatif medya kanallarını RSS feed’leri aracılığıyla takip ediyorum. Bu süreçte COVID-19’la ilgili ilk yazılara yabancı medya kuruluşlarında rastladım.
Sonrasında ilk aylarda Dünya Sağlık Örgütü Durum Raporları, CDC, ECDC ülkelerde yayınlanan gelişmeleri öğrenmek için temel kaynaklar oldu.
Ülkelerdeki verileri derleyip vaka ve ölüm sayılarını görselleştiren[1],[2], açık verileri yayınlayan[3] kamu otoritelerinin pandemi yanıtlarını takip eden[4] websitelerini ve açık verileri derleyip paylaşan e-bültenleri[5] takip ettim. Bunun yanı sıra güncel literatür için Google Alerts, PubMed LitCovid sayfası ve Researcher app kullandım.
Ülkemizdeki gelişmeler için HASUDER Korona Postası’nı takip ettim ve sonrasında bu çalışma grubunun bir parçası oldum.
COVID-19 Pandemi süreci Halk Sağlığı Araştırma Görevlileri için çok büyük bir eğitim fırsatını da beraberinde getirdi. Kurumunda ya da bireysel olarak ne gibi görevler aldın bu konuda?
Kurumumda, iş ve meslek hastalıkları polikliniğine görevlendirildim ve pandemi döneminde temaslı olan sağlık çalışanlarının risk değerlendirmelerini ve izlemlerini yapıyorum.
Bireysel olarak, HASUDER’in yayınladığı korona postasının görünürlüğünü arttırmak için web ve sosyal medya çalışma grubunda görev alıyorum. Böylesi yoğun emekle oluşturulan kolektif çalışmalar, bir okul gibi: yapmanız gerekenler, size yeni şeyler öğretiyor.
Ayrıca kendi bölümümde, fırsat veren sevgili hocalarımla araştırma yapma şansı buldum. Usta-çırak ilişkisi açısından çok değerli eğitim fırsatı benim için.
Bunun dışında uzaktan eğitim avantajıyla, pandemi yönetimi sürecinde yer alan hocaların tecrübelerini dinleme fırsatı oluyor.
HASUDER Araştırma Görevlileri Çalışma Grubu’nun yürütücülüğünü yapıyorsun. Süreçte Halk Sağlığı Araştırma Görevlisi hekimler ne gibi görevler alıyorlar? Gerektiği gibi sürece dahil oluyorlar mı sence? Örneğin sahada pandemi yönetimi sürecine katılabiliyorlar mı?
Bu süreçte Halk Sağlığı Tıpta Uzmanlık Öğrencileri, hastanelerde COVID polikliniklerinde, triyajda, iş ve meslek hastalıkları polikliniklerinde, COVID servislerinde, enfeksiyon kontrol komitelerinde çalıştılar, il ve ilçe sağlık müdürlüklerinde görevlendirilerek filyasyon çalışmalarına katıldılar. Hem ilk değerlendirmede hem de izlemde görev aldılar. Bulaşıcı olmayan hastalıklardan, yeniden bulaşıcı hastalıklara doğru geçişin olduğu bir paradigma kayması yaşanacağı düşünülen “Pandemiler çağında”, il pandemi kurullarını yakından izlemek ve sahadaki gelişmelerini takip etmek, bu süreç içerisinde görev alıp tecrübe kazanmış olmak isterdim, aynı şekilde tüm uzmanlık öğrencisi arkadaşlarımın da pandemi yönetiminin bir parçası olmasını isterdim.
Araştırma Görevlisi hekimlerin süreçle ilgili yaşadıkları olumsuzluklar nelerdir?
Yüksek riskli temas olabilecek görevlerde çalışan araştırma görevlileri için özellikle salgının ilk dönemlerinde kişisel koruyucu ekipman temininde sorunlar olduğu paylaşılıyordu.
Bu dönemde hayatın her alanında olduğu gibi tıpta uzmanlık eğitiminin teorik kısmına da ara verilmiş oldu. Salgın yönetimi sürecinde halk sağlığı uzmanlarının yer almasıyla, kimi asistanlar sahada çalışma fırsatı buldular fakat bu tüm illerde gerçekleşmedi.
Günümüzde ise farklı kurumlarda çalışan araştırma görevlileri arasında ‘eşit emeğin eşit ücretlendirilmemesiyle’ ilgili sosyal medya paylaşımları yapılıyor.
Peki genel olarak pandemi dışında da Halk Sağlığı Araştırma Görevlilerinin sık yaşadığı sorunlar nelerdir? Ülkemizde Halk Sağlığı Uzmanlık Eğitimi’nin zayıf yanları nelerdir? Bu konuda ne yapılabilir?
Yaşanan sorunlarla ilgili araştırma görevlileri arasında paylaşılan konu başlıkları:
- Anabilim dalları arasında verilen halk sağlığı uzmanlık eğitiminin bir standardının olmaması,
- Araştırma görevlisi başına düşen öğretim üyesi sayısının bazı üniversitelerde yeterli olmaması nedeniyle nitelikli eğitimin verilememesi,
- Bazı anabilim dallarında toplumdan ve halk sağlığının kliniği olan “saha”dan uzak bir uzmanlık eğitimi verilmesi,
- Sağlık Bakanlığı ve YÖK kadrosunda bulunan araştırma görevlilerinin eşit emeklerinin eşit ücretlendirilmemesi, özellikle ek ödemelerde farklılıklar olması,
- Halk sağlığı araştırma görevlilerine kurumlarında nöbet yazılıyor olması,
- Eğitimin bir parçası olan ve uzmanlık diplomasının alınabilmesi için yapılması gerekli olan saha rotasyonları sırasında, ek ödemelerin bazı üniversitelerde yapılmaması,
- Güncel verilerle hazırlanmış Türkçe temel kaynakların olmaması.
Bu konuda, HASUDER tarafından 2018 yılında hazırlanan, Tıpta Halk Sağlığı Uzmanlık Eğitimi Durum Tespit Raporu[6] ve 2019 yılında düzenlenen Uzmanlık Eğitimi, Hizmet Sunumu ve Mesleki Gelişim Bütünleştirme Çalıştayı Raporu[7] incelenebilir.
Uzmanlık eğitiminde standardizasyon için çekirdek eğitim müfredatı oluşturuldu ve yeterlik sınavı, teorik ve uygulamalı olarak son birkaç senedir düzenleniyor, fakat katılım oldukça az ve farklı üniversitelerden yukarıda saydığım paylaşımlar, program yürütücüleri arasında bir uzlaşı olmadığını düşündürüyor.
Uluslararası denklik için eğitim standardı yükseltilmeli ve lisansüstü eğitim programlarında olduğu gibi somut olarak değerlendirilebilmeli ve izlenebilmeli. ASPHER’in Halk Sağlığı Profesyonelleri için önerdiği temel yeterlilikler listesine[8] göre araştırma görevlileri ve yakın zamanda mezun olan sahadaki uzmanların kendi beyanlarına göre mesleki yeterlilikleri değerlendirilebilir ve sorunu saptamak için güzel bir başlangıç olabilir diye düşünüyorum.
Yenilenecek temel eğitim müfredatında, sağlık iletişimine, tıbbi informatiğe, halk sağlığında dijital yaklaşımlara ve nedenlerin nedenlerine ulaşabilmek için nitel araştırma tasarımlarına yer verilmesini umuyorum.
Son olarak ülkemiz ve dünya için gelecekte zihninde nasıl bir resim oluşuyor?
Genel bir soruya genel bir cevap:
Her şeye rağmen güzeli düşünmek istiyorum. ‘Dünyayı güzellik kurtaracak’.[9]
İnsanların sadece eleştirmek yerine, değişimin bir parçası oldukları bir dünya olmasını umuyorum.
Röportaj: Uzm. Dr. Ayşe Gülsen TEKER
aysegulsenteker@gmail.com
[1] Johns Hopkins University § Medicine, Coronavirus Resource Center https://coronavirus.jhu.edu/map.html Erişim Tarihi:9 Mayıs 2020
[2] Our World in Data,Global Change Data Lab, Oxford Martin School University of Oxford https://ourworldindata.org/
[3] Department of Civil Protection – Presidency of the Council of Ministers https://github.com/pcm-dpc/COVID-19 Erişim Tarihi:9 Mayıs 2020
[4] Coronavirus Government Response Tracker, Blavatnik School of Government, University of Oxford, https://www.bsg.ox.ac.uk/research/research-projects/coronavirus-government-response-tracker Erişim Tarihi:9 Mayıs 2020
[5] Veri Okuryazarlığı Derneği https://www.voyd.org.tr/tr Erişim Tarihi:9 Mayıs 2020
[6] Özyurda, F. Aslan D. HASUDER Halk Sağlığı Yeterlik Kurulu Tıpta Halk Sağlığı Uzmanlık Eğitimi Durum Tespit Raporu-2018 https://docplayer.biz.tr/126159441-Tipta-halk-sagligi-uzmanlik-egitimi-durum-tespit-raporu.html Erişim Tarihi:9 Mayıs 2020
[7]Uzmanlık Eğitimi, Hizmet Sunumu ve Mesleki Gelişim Bütünleştirme Çalıştayı Raporu -2019 https://hasuder.org.tr/wp-content/uploads/Uzmanl%C4%B1k-E%C4%9Fitimi-Hizmet-Sunumu-ve-Mesleki-Geli%C5%9Fim-B%C3%BCt%C3%BCnle%C5%9Ftirme-%C3%87al%C4%B1%C5%9Ftay%C4%B1-Raporu.pdf Erişim Tarihi:9 Mayıs 2020
[8]ASPHER’s European List of Core Competences for the Public Health Professional -2018 -Association of Schools of Public Health in the European Region (ASPHER) https://www.aspher.org/download/199/04-06-2018_aspher_s_european_list_of_core_competences_for_the_public_health_professional.pdf Erişim Tarihi:9 Mayıs 2020
[9] Fyodor Mihailovic Dostoyevski’nin Budala adlı romanında Prens Miskin’in ağzından duyulan bir cümledir. Zülfü Livaneli’nin 1983 tarihli “Ada” albümündeki şarkı için: https://www.youtube.com/watch?v=WJzAB02uePM
