HALK SAĞLIĞI UZMANLARI DERNEĞİ (HASUDER) 

YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) HABER POSTASI (29.04.2020)

Günün HASUDER Önerisi 

Dünyadan Haberler

DSÖ Durum Raporu-99  (WHO Situation Report-99)

• DSÖ, COVID-19 için ilaç ve ilaç dışı deneysel tedavileri listeleyen ‘Ar-Ge Planı: COVID-19 Deneysel Tedaviler’i yayımladı. Burada
• DSÖ, ülkeleri, mümkün olduğunda olağan bağışıklamanın sürdürülmesini ve devam eden salgın sırasında aşı ile önlenebilir hastalıklara yönelik sürveyansın kesintiye uğramamasını sağlamaya çağırdı. Kaynak
• DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros, dün yaptığı basın toplantısında: 
  • Avrupa’daki sokağa çıkma yasakları, sayıları giderek azalan yeni vakalarla rahatladıkça, ülkeleri, bu azalan trendlerin devam etmesini sağlamak için tüm COVID-19 vakalarını bulmaya, izole etmeye, test etmeye, tedavi etmeye ve her bir teması izlemeye teşvik etmeye devam ettiklerini vurguladı. Kaynak
• DSÖ, Üye Devletlerin eşi benzeri görülmemiş bir taleple boğulmuş küresel pazarlara erişmesine yardımcı olmak için milyonlarca dolar tıbbi ekipman ve malzeme tedarik etmeye devam etmektedir. DSÖ ayrıca birçok ülkede COVID-19 tedavi merkezlerinin tasarımını ve kurulumunu desteklemektedir. Kaynak (‘Subject in Focus’ bölümünde)

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)

• DSÖ, Dünya İş Sağlığı ve Güvenliği Günü’nde (28 Nisan); COVID-19 salgını ortasındaki tüm sağlık çalışanları için sağlıklı, güvenli ve düzgün çalışma koşulları çağrısında bulundu. Günün önemine yönelik kilit mesajlar & gerçekler başlığını yayımladı.
  • Sağlık çalışanları arasında COVID-19 enfeksiyonları:
    • 21 Nisan 2020 itibariyle ülkeler DSÖ’ye 35.000’den fazla sağlık çalışanına COVID-19 bulaştığını bildirmiştir. Bu sayı, eksik raporlama nedeniyle önemli ölçüde daha yüksektir.
    • Sağlık çalışanları arasında COVID-19 enfeksiyonu için başlıca mesleki riskler şunlardır: hastalarda COVID-19’un geç tanınması veya şüphe edilmesi, daha yüksek riskli bir departmanda çalışmak, daha uzun çalışma saatleri, el hijyeni uygulamaları gibi enfeksiyon önleme ve kontrol (EÖK) önlemlerine yetersiz uyum ve kişisel koruyucu donanımların (KKD) eksik veya uygunsuz kullanımı. COVID-19 virüsü dahil solunum patojenleri için elverişsiz veya yetersiz EÖK eğitimi, çok sayıda COVID-19 hastasının bakımının yapıldığı alanlara uzun süre maruz kalma gibi başka faktörler de belgelenmiştir.
    • Enfeksiyonların önlenmesi, COVID-19 hastalarına bakım yaparken el hijyeni ve KKD’lere uyumun yanı sıra çevresel ve idari bir kombinasyona odaklanarak tüm sağlık çalışanları tarafından uygun EÖK önlemlerinin kullanılmasını gerektirir. 
    • İşyerinde maruziyetten sonra COVID-19 ile enfekte olmuş sağlık çalışanları; tazminat, rehabilitasyon ve iyileştirici hizmetler dahil olmak üzere meslek hastalığı için iş kazası tazminatı alma hakkına sahip olmalıdır.
  • Sağlık çalışanlarına karşı şiddet ve damgalama:
    • Sağlık çalışanları tüm dünyada yüksek şiddet riski altındadır. Sağlık çalışanlarının %8 ila %38’i kariyerlerinin bir noktasında fiziksel şiddete maruz kalmaktadır. Çok daha fazlası, işleri nedeniyle sözel saldırganlığa ve sosyal damgalamaya maruz kalmaktadır.
    • COVID-19 krizinde, personel ve kaynak yetersizliği ve artan sosyal gerilim, sağlık çalışanlarına karşı şiddetin artmasına, hatta sağlık tesislerine saldırılara neden olmaktadır. Doktorlar, hemşireler, güvenlik personeli ve test yapmak, temasları izlemek ve COVID-19’u durdurmak için fiziksel uzaklaştırma önlemlerini uygulamada yardımcı olanlar tehdit ve saldırganlığa uğramaktadırlar.
    • DSÖ hükümetleri, işverenleri ve işçi örgütlerini; işyerlerinde ve işyerlerine gidip gelirken sağlık çalışanlarına karşı şiddete sıfır tolerans için önlemler almaya, sağlık çalışanlarına ve ailelerine yönelik sosyal destek ve saygının yoğunlaştırılmasını sağlamaya çağırmaktadır.
  • Uzun çalışma saatleri ve sağlık çalışanları için psikososyal tehlikeler:
    • Birçok sağlık çalışanı, sağlık hizmetlerine olan talebin artması nedeniyle daha uzun/düzensiz saatlerde çalışmak zorundadır. Ayrıca, birçok ülke sağlık çalışanı sıkıntısı yaşamaktadır veya genç personel talep edilen yeni roller için çalışmaktadır.
    • Sağlık çalışanları, taleplerin arttığı acil durumlarda şiddetlenen psikososyal tehlikelerle karşı karşıyadır ve enfeksiyon riski yaşamak zorunda kaldıklarında, daha fazla ıstırap veya ölüme tanıklık etmektedir.
    • Uzun çalışma saatleri, vardiyalı çalışma, yüksek iş yükü ve diğer psikososyal tehlikeler yorgunluğa, mesleki tükenmişliğe, artan psikolojik sıkıntıya veya zihinsel sağlığın azalmasına yol açabilir ki bu da sağlık çalışanlarının sağlığını ve verilen bakımın kalitesini ve güvenliğini etkileyebilir.
    • DSÖ, sağlık kuruluşlarında yeterli personel düzeyi ve klinik rotasyon, psikososyal tehlikeleri en aza indirmek için önlemler, sağlık çalışanlarına ruh sağlığı ve psikososyal desteğe erişim sağlanması çağrısında bulunmaktadır (28.04.2020). Kaynak 

Türkiye’den Haberler

HASUDER tarafından hazırlanmıştır (28.04.2020) *Bu grafik Sağlık Bakanlığının duyurduğu günlük verilere göre hazırlanmaktadır. Vaka sayıları toplumdaki tüm vakaları değil test yapılıp sonucu pozitif çıkan kişileri göstermektedir.

HASUDER tarafından hazırlanmıştır (28.04.2020) Yeni Vaka Enfeksiyon Hızı = Günlük Yeni Vaka Sayısı / TÜİK Türkiye Nüfusu x 1.000.000  Kümülatif Vaka Enfeksiyon Hızı = Kümülatif Vaka Sayısı / TÜİK Türkiye Nüfusu x 1.000.000   *Bu grafik Sağlık Bakanlığının duyurduğu günlük verilere göre hazırlanmaktadır. Vaka sayıları toplumdaki tüm vakaları değil test yapılıp sonucu pozitif çıkan kişileri göstermektedir. Ayrıca hesaplanan hızlarda kullanılan payda TÜİK 2020 ADNKS toplam Türkiye nüfusudur. Hastalığı geçirip immünite oluşturan gruptaki kişi sayısı görece çok az olduğu için paydadan çıkarılmamış; ihmal edilmiştir. Değerlendirmelerin bu kısıtlılıklar dikkate alınarak yapılması önerilmektedir.

HASUDER tarafından hazırlanmıştır (28.04.2020) Grafik R (https://www.R-project.org), “incidence”* paketi kullanılarak  hazırlanmıştır. *Kamvar, Zhian N., et al. “Epidemic curves made easy using the R package incidence.” F1000Research 8 (2019). Log-lineer regresyon eğrilerinin oluşturulmasında kullanılan yöntem için: https://cran.r-project.org/web/packages/incidence/vignettes/overview.html#modelling-incidence

T.C. Sağlık Bakanlığı

• Sn. Bakan, Türk Konseyi Sağlık Bakanları Toplantısı’nda
  • Türkiye’nin iyi uygulama örneklerini açıkladı.
  • Başta bilim insanları arasında olmak üzere tüm alanlarda işbirliğine hazır olduklarını kaydederek üye ülkelere dayanışma çağrısı yaptı (28.04.2020). Kaynak
• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan 27.04.2020 tarihli ve 13588366-149 sayılı “Hastane Dışında Kesin Vaka Takibi” konulu yazıda;
  • Evde hasta izlemi için vakaların klinik ve sosyal ölçütlerinin il düzeyinde farklılık göstermesi nedeniyle kesin vakaların hastane dışında tedavi-izolasyon veya izolasyonu kararının il düzeyinde alınmasını ve il özelindeki koşullar dikkate alınarak belirlenmesini, değerlendirme yapılırken;
    • İldeki vaka sayısı,
    • Vakaların ilçelere göre dağılımı,
    • Vakaların yattıkları hastaneler,
    • Yatış süreleri,
    • Yatak doluluk oranları,
    • Aktif sağlık personeli sayısı,
    • KYK yurtlarında izolasyona alınanlar,
    • Toplu yaşam alanlarında yaşadığı için sadece belirlenen alanlarda izolasyona alınabilecek kişilerin (askeri birlikler, cezaevleri, huzurevleri vb.) bulunması,
    • Mevsimsel nüfus değişimi,
    • Hastane dışına yönlendirilen vakaların semptom durumlarının değişebileceği göz önüne alınarak hastaneye ulaştırılmasındaki acil sağlık hizmetleri yükü ve bunların karşılanabilir olup olmayacağı gibi hususların değerlendirilmesi istendi (27.04.2020).
• Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu-Akılcı İlaç Kullanımı Dairesi Başkanlığı tarafından;
  • COVID-19 pandemisi nedeni ile ruhsat/izin sahipleri ve/veya bağlı bulundukları Dernek/Sendikalar tarafından yapılacak bağışlar ile ilgili “Bağış Yapılabilecek Malzemeler Listesi” yayımlandı (28.04.2020). Kaynak

T.C. İçişleri Bakanlığı

• Bakanlığın 81 İl Valiliğine gönderdiği “Sokağa Çıkma Kısıtlaması Genelgesi” ile (28.04.2020);
  • Büyükşehir statüsündeki 30 il ile Zonguldak’ta 30 Nisan Perşembe günü saat 24.00 ile 03 Mayıs Pazar günü saat 24.00 arasında sokağa çıkma kısıtlaması uygulanacağı,
  • Sokağa çıkma kısıtlamasının öncesinde Perşembe günü market, bakkal ve manavların çalışma saatlerinin 08.00-23.00 olarak belirlendiği,
  • Sokağa çıkma kısıtlamasının olduğu Cuma günü market, bakkal ve manavların 09.00-14.00 saatleri arasında faaliyet gösterebileceği,
  • Cumartesi ve Pazar günleri market, bakkal ve manavların kapalı olacağı,
  • Cuma, Cumartesi ve Pazar günleri, ekmek ve/veya unlu mamul ve tatlı üretiminin yapıldığı/satıldığı ruhsatlı işyerlerinin açık olacağı,
  • Seyahat izin belgelerinin sokağa çıkma kısıtlaması süresince geçerli olacağı duyuruldu.
  • Sokağa çıkma kısıtlamasının günlük hayata etkisini en az düzeyde tutmak amacıyla açık olacak işyeri, işletme ve kurumlar ile istisna kapsamındaki kişiler açıklandı. Kaynak
• Bakanlık tarafından;
  • Koronavirüs tedbirlerinin alındığı 11 Mart’tan bu yana kadın cinayetlerinin geçen yılın aynı dönemine göre %45 azaldığı,
  • Bu düşüşte kolluk personeline aile içi ve kadına karşı şiddetle mücadele konusunda eğitim verilmesi ve
  • Polis sorumluluk bölgesinde, il düzeyinde kuruluşu bulunan Aile İçi ve Kadına Karşı Şiddetle Mücadele Büro Amirliklerinin ilçe düzeyine de yaygınlaştırılmalarının etkili olduğu belirtildi (28.04.2020). Kaynak

T.C. Adalet Bakanlığı

• Sn. Bakan, “adalet hizmetlerinde koronavirüse karşı alınan tedbirlerle ilgili koordinasyon toplantısı” sonrasında;
  • Uygulanan tedbirlerin amaçlarından birinin adliyelerdeki yoğunluğu azaltmak olduğunu, bunun da %95 düzeyinde sağlandığını,
  • 28.04.2020 itibarıyla dört ayrı ceza infaz kurumundan 120 tutuklu ve hükümlüye COVID-19 tanısı konulmuş durumda olup bu hastaların genel sağlık durumlarının iyi olduğunu,
  • 440 ceza infaz kurumunda on binlerce infaz koruma memurunun, 1 Nisan’dan itibaren vardiyada/nöbette ya da karantinada virüsle mücadelede büyük bir gayret gösterdiklerini ifade etti (28.04.2020). Kaynak

T.C. Milli Savunma Bakanlığı

• Bakanlık, COVID-19 salgınıyla mücadelede kullanılacak olan tıbbi sağlık malzemelerinin TSK’ya ait uçakla ABD’ye ulaştırılacağını duyurdu (28.04.2020). Kaynak

T.C. Dışişleri Bakanlığı

• Sn. Bakan,
  • COVID-19’la Mücadele Uluslararası Koordinasyon Grubu’nun 7. telekonferans görüşmesine katıldı.
  • Görüşmede, salgınla mücadelede işbirliği ve eşgüdüm ile salgına karşı korunmasız ülkelere destek konuları ele alındı (28.04.2020). Kaynak

T.C. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı

• Bakanlık, yayımlanan genelge ile;
  • Rusya ve Kazakistan başta olmak üzere Orta Asya’dan Türkiye’ye yük getiren şoförlere uygulanan 14 günlük karantina süresinin, şoförlerin araçtan inmemeleri ve belirlenen kurallara uyarak 72 saat içerisinde ülkeyi terk etmeleri halinde uygulanmayacağı belirtildi (28.04.2020). Kaynak

İstanbul Tabip Odası

• İstanbul Tabip Odası;
  • Salgının, elektif vakaların azalması nedeniyle, başta muayenehaneler olmak üzere poliklinikler, laboratuvarlar, görüntüleme merkezleri gibi küçük işletmeler için önemli ekonomik sorunlara yol açtığını,
  • İŞ-KUR Bölge Müdürlüğüne bu işletmelerde çalışanların işten çıkarılmasını önlemek adına işsizlik fonundan kısa süreli çalışma ödeneği verilmesi sürecinin hızlandırılması için başvuruda bulunulduğunu belirtti.
  • COVID-19 salgınından doğrudan etkilenen ve ana faaliyet alanı sağlık hizmetleri olan gelir vergisi mükellefleri için beyan, bildirim ve ödeme süreleri ile ilgili yapılan düzenlemeleri açıkladı (27.04.2020). Kaynak

Türk Eczacıları Birliği (TEB)

• TEB;
  • Sosyal sigortası olan ve herhangi bir kamu, kurum ve kuruluşunda çalışan vatandaşların koruyucu maskelerini çalıştıkları kurum, kuruluş ve işyerlerinden temin edebileceğini,
  • Sosyal sigortası bulunan vatandaşların, sosyal sigortalı olup bir yerde çalışmayan aile bireyleri (eşi, çocukları gibi) için eczanelerden ücretsiz maske temin edebileceğini duyurdu (28.04.2020). Kaynak

Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (EKMUD)

• Dernek, Infectious Diseases Society of America’nın (IDSA) COVID-19 Hastalarına Bakım Veren Sağlık Personelinde Enfeksiyondan Korunma Kılavuzu yayımladığını duyurdu (28.04.2020). Burada

HASUDER’den Haberler

• “Günün Konusu” bölümünde bugün Prof. Dr. Dilek Aslan “Verilerin Bilimsel Amaçlı Küresel Düzeyde Paylaşılması Üzerine” konulu içeriği paylaştı. Okumak için
• HASUDER Toplum Ruh Sağlığı Çalışma Grubu adına Doç. Dr. Fahriye Oflaz tarafından hazırlanan “COVID-19 ve Yaşlılar”, “COVID-19 ve Sağlık Çalışanlarının Ruh Sağlığı” başlıklı iki doküman web sitemize eklenmiştir. Okumak için 1, Okumak için 2
• Araştırma Görevlisi Dr. Betül Akkaya ve Prof. Dr. Mine Esin Ocaktan tarafından hazırlanan “COVID-19 Pandemisinde Atık Yönetimi” adlı metin web sitemizde yayımlanmıştır. Okumak için 

Okuma Önerisi 

Çin anakarasında COVID-19 için değişen vaka tanımlarının epidemik eğri ve bulaş parametreleri üzerine etkisi: bir modelleme çalışması

Bu araştırmada ilk salgın dalgası sırasında Çin’de COVID-19 için vaka tanımındaki değişiklikleri incelenmiş ve vaka tanımlarındaki değişikliklerin her gün rapor edilen vaka sayısını nasıl etkilediğini tahmin etmek için üstel büyüme modelleri kullanılmış. 15 Ocak – 3 Mart 2020 arasında, Çin Ulusal Sağlık Komisyonu tarafından COVID-19 vaka tanımı için yedi versiyon yayımlanmış. Vaka tanımları değiştirildiğinde, vaka olarak tespit edilen enfeksiyon oranının versiyon 1’den 2’ye 7,1 kat; 2’den 4’e 2,8 kat ve 4’ten 5’e 4,2 kat arttığı tahmin edilmiş. Vaka tanımının beşinci versiyonu salgın boyunca uygulanmış olsaydı, 20 Şubat 2020’ye kadar Çin’de bildirilen 55.508 doğrulanmış vakanın aksine, 232.000 doğrulanmış vaka olacağı tahmin edilmiş. Sonuç olarak, vaka tanımlarındaki değişikliklerin zaman ilerledikçe vaka olarak tanımlanan tüm enfeksiyonların oranı üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğu ve bu nedenle epidemik eğri üzerinde de önemli bir etkiye sahip olduğu raporlanmış. Gerçek enfeksiyon sayısının, en geniş vaka tanımları dahilinde bile özellikle hafif ve asemptomatik olanlar olmak üzere, bazı enfeksiyonların yetersiz tespit edilmesi olasılığı göz önüne alındığında, tahmin edilenden daha da yüksek olabileceği vurgulanmış.

Tsang TK. et al. Effect of changing case definitions for COVID-19 on the epidemic curve and transmission parameters in mainland China: a modelling study. Lancet Public Health 2020 April. DOI: https://doi.org/10.1016/S2468-2667(20)30089-X

*Bu metin HASUDER adına Prof. Dr. Nazım Ercüment Beyhun, Doç. Dr. Lütfi Saltuk Demir, Dr. Öğretim Üyesi Melike Yavuz, Uzm. Dr. Musa Şahin, Uzm. Dr. Ahmet Naci Emecen, Arş. Gör. Dr. Tülin Çoban, Arş. Gör. Dr. Tuğçe Dartılmak, Arş. Gör. Dr. İrem Dilaver ve Arş. Gör. Dr. Aslı Ata Teneler tarafından hazırlanmıştır.